Gjykata hollandeze ka urdhëruar kompaninë e naftës Shell të përgjysmojë emetimet e karbonit deri në 2030. Çështja, e cila mund të përdoret si një shembull për rastet e tjera – do të apelohet nga kompania sipas një zëdhënësi.
Gjykata vendosi se kompania është përgjegjëse për ndryshimin e klimës dhe ndaj duhet të ulë emisionin e karbonit në ajër. Çështja në fillim u ngrit nga një grup aktivistësh në mbrojtje të mjedisit ‘Miqtë e Tokës’, të cilët kërkuan që kompania të plotësojë kushtet e Kombeve të Bashkuara.
Padia e akuzoi kompaninë se po shkel të drejtat e qytetarëve që jetojnë në afërsi të zonës ku bëhen kërkimet, po shkel të drejtat e njeriut dhe po ndikon në ndryshimin e klimës. Në vend që të pyesin për dëmet, organizata i kërkoi gjykatës të urdhërojë uljen e emsionit të karbonit.
Rezultati i çështjes mund të nënkuptojë më shumë rrezik ligjor për kompanitë e naftës në lidhje me emetimet që ata krijojnë. Ata ka të ngjarë të jenë nën më shumë vëzhgim tani dhe duke hapur rrugën për vendime të ngjashme kundër kompanive të tjera dhe në juridiksione të tjera.
Ata pretendojnë se do të angazhohen për një ulje 1-2% të prodhimit të naftës, 55% të shitjeve të hidrokarbureve deri në 2030, dhe një rritje me 8 herë në shitjen e biokarburanteve. Në thelb, ata do të “ngrinë” biznesin e naftës, në vend që ta zvogëlojnë ose ta ulin atë.
Kjo ka çuar në akuza se Shell po përpiqet të manipulojë opinionin publik, veçanërisht duke marrë parasysh dështimin e tyre për të përmbushur objektivin për të investuar 6 miliardë dollarë në burime të rinovueshme deri në vitin 2020.
Në mbledhjen vjetore të Shell më 18 maj, disa aksionerë thanë se plani nuk ishte i përshtatshëm, nuk kishte besueshmëri dhe nuk do të luftonte në mënyrë të përshtatshme ngrohjen globale. Shell tani do të detyrohet të konsultohet me aksionarët dhe të raportojë brenda gjashtë muajve mbi përparimin e kryer.
Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë njoftoi në të njëjtën ditë se nëse bota do të qëndrojë brenda kufijve të sigurt dhe të përmbushë qëllimin e shkarkimeve zero të karbonit deri në vitin 2050, shfrytëzimi dhe kërkimi i fushave të reja të naftës dhe gazit duhet të ndalet deri në fund të vitit 2021.
Por, plani i Shell nuk ishte në përputhje me këtë rekomandim. Drejtori Ekzekutiv i IEA, Fatih Birol tha “Nëse qeveritë janë serioze në lidhje me dëmtimin e klimës, nuk mund të ketë më investime në naftë, gaz nga ky vit.”
Për sa i përket aktiviteteve globale të Shell, organizata Carbon Tracker Iniciativa demonstroi se deri në 70% të investimeve të Shell në biznes dhe kërkime të reja shkojnë përtej asaj që nevojitet nëse bota është serioze në kufizimin e ngrohjes globale.
Vendimi i gjykatës dhe rebelimi i aksionarëve janë një goditje e dyfishtë për Shell, e cila gjithashtu sapo humbi një vendim në Mbretërinë e Bashkuar. Me vendimin e Britanisë 40,000 fermerë nigerianë mund t’i padisin ata për dëmin e pretendeuar se kompania ka shkaktuar në zonën ku ata jetojnë.
Fermerët dhe pronarët e tokave thonë se për shkak të ndotjes së shkaktuara nga Shell për dekada, jetesa, shëndeti dhe mjedisi i tyre është ndikuar ndjeshëm.
Njerëzit kanë raportuar faktin se nuk mund të peshkojnë më dhe të kujdesen për tokën, njerëzit po vdesin, ka një normë më të lartë të aborteve dhe një prevalencë të sëmundjeve të çuditshme dhe të pazakonta.
Komuniteti i Bille dhe njerëzit Ogale nga Ogoniland ngritën një çështje kundër Shell në gjykatat angleze. Shell u përpoq ta parandalonte atë, por humbi çështjen në fillim të këtij viti. Ndërsa nuk mohuan ndotjen e shkaktuar, ata u përpoqën të argumentonin se nuk mund të mbaheshin ligjërisht përgjegjës për filialin e tyre nigerian, por gjykata e refuzoi atë.
Shell gjithashtu u përfshi në debate në Shqipëri kur u zbulua se ata po kërkonin naftë rreth lumit Vjosa në Shqipërinë e Jugut.
Vjosa i është nënshtruar një fushate ndërkombëtare për të caktuar të gjithë gjatësinë e saj dhe mjedisin përreth si Park Kombëtar. Kjo do ta mbronte atë nga Shell, Aeroporti i Vlorës dhe HEC-et e panumërta të planifikuara përgjatë gjatësisë së Vjosës. Si lumi i fundit i egër në Evropë, fushata tërhoqi vëmendjen nga Leonardo di Caprio, Patagonia, Riverëatch, dhe madje edhe WeTransfer.
Kryeministri Edi Rama ka refuzuar ta përcaktojë zonën si një Park Kombëtar, në vend të kësaj, ai e ka vendosur Zonë të Mbrojtur. Është e mundshme që nëse Rama e caktonte zonën si Park Kombëtar, do të bënte të pavlefshme kontratën shumë milionëshe të nënshkruar me Shell në 2018 për të eksploruar Bllokun 4 për 25 vjet.
Kompania pranoi se ata po bënin një studim gjeofizik për të kërkuar naftë në rajon duke përfshirë “një pjesë të vogël të së cilës është Lugina e Vjosës”.
Nëse gjenden rezerva të naftës ose gazit, ata thanë se do të merrej një vendim “në fund të dekadës sa më shpejt dhe në konsultim të ngushtë me qeverinë”.
Në mënyrë konfuze, ata gjithashtu thanë se “[ata] kurrë nuk do të shpojnë për hidrokarbure në Luginën e Vjosës ose në zonën qendrore të mbrojtur të Parkut Natyror Zagoria.”
Kjo shtron pyetjen pse ata do të studionin një zonë nëse nuk planifikojnë të bëjnë stërvitje atje. Gjithashtu nuk është e qartë se cila është nevoja për një “vendim drejt fundit të dekadës”, nëse ata nuk po planifikojnë nxjerrjen e naftës.
Por siç kanë theksuar vendasit dhe grupet mjedisore, shpimet kudo afër Vjosës, në luginën e saj, ose rreth ndonjë prej degëve të saj ose lumenjve më të vegjël që futen në të, përsëri mund të vendosin lumin dhe ekosistemin e tij nën kërcënim.
Banorët nga zona lokale kanë qenë të prerë se nuk e duan Shell afër shtëpive të tyre për shkak të rrezikut të ndotjes së mjedisit, ujit dhe tokës. Një peticion drejt BE-së në lidhje me praninë e Shell në zonë aktualisht ka gati 3,000 nënshkrime.
Shell pretendon se ata kanë qenë në kontakt të vazhdueshëm me njerëzit e zonës dhe se ata janë duke i dëgjuar ata, por banorët pretendojnë se ata i kanë thënë Shell të largohet dhe se kompania nuk është e mirëpritur. Shell gjithashtu pretendon se ata nuk kanë bërë ende ndonjë shpim, por fotot nga Blloku 4 tregojnë makineritë dhe zonat e tokës që janë prekur si pjesë e punës që po kryhet.
Duke marrë parasysh vendimin e ri, deklaratën nga IEA dhe natyrisht, nënshkrimin nga Shqipëria të Marrëveshjes së Parisit, duket se çdo kërkim i mëtejshëm për naftën në vend nuk do të ishte një veprim i zgjuar.
