Ngjarjet kryesore të Shqipërisë në vitin 2020

Ngjarjet kryesore të Shqipërisë në vitin 2020

Shembja e Teatrit Kombëtar

Në vitin 2020, beteja tre-vjeçare e artistëve, aktivistëve dhe qytetarëve që formuan Aleancën për Mbrojtjen e Teatrit pati një fund të papritur.

Pasi qeveria i transferoi Bashkisë pronësinë e tokës të Teatrit Kombëtar Bashkisë në 8 maj, 2020, kjo e fundit pritej të votonte vendimin mbi prishjen e tij në 18 maj. Megjithatë, qytetarët u zgjuan në orët e para të 17 majit (dita e fundit e mbylljes së COVID-19), për të zbuluar që Teatri ishte shkatërruar gjatë natës.

Policia u pa duke filluar shkatërrimin menjëherë pasi mbërritën në vendin e ngjarjes, pa dhënë njoftim paraprak për aktivistët, duke i tërhequr zvarrë ata që ishin vendosur brenda dhe jashtë. Pamjet nga videot më vonë treguan njerëzit që ishin të strehuar brenda duke u larguar me vrap për tek dalja, pasi dëgjuan ekskavatorin të godiste muret e ndërtesës.

E-mailet e nxjerra vërtetuan se miratimi i prishjes së Teatrit Kombëtar ishte i paligjshëm pasi votimi u shtua në rendin e ditës të mbledhjes së Këshillit Bashkiak të Tiranës më 14 maj në minutën e fundit. Votimi i fshehtë u zhvillua ndërsa anëtarët e Aleancës, publiku dhe opozita po mblidheshin për ta mbrojtur atë.

Imazhet e shembjes u përhapën shpejt dhe qytetarët u mblodhën në mëngjes për të protestuar paqësisht, por ata u shpërndanë me dhunë nga policia orë më vonë. Qindra të tjerë u mblodhën në Tiranë të nesërmen nën drejtimin e Aleancës për Mbrojtjen e Teatrit për të protestuar paqësisht edhe një herë. Një protestë e ngjashme u mbajt në sheshin kryesor të Prishtinës me teatrot lokalë në të gjithë vendit që mbyllën dyert për të protestuar për prishjen e Teatrit Kombëtar.

Qeveria dhe Bashkia u kritikuan për veprime nën procedura jodemokratike, duke shmangur ligjin disa herë dhe duke mos bërë transparencë. Denoncimet u bënë nga anëtarët e publikut, aktivistët, organizatat e shoqërisë civile dhe opozita, tek Presidenti Ilir Meta, ambasadorët gjermanë dhe holandezë në Shqipëri, eurodeputetët dhe komisionerët europianë, ndërsa delegacioni i BE shprehu zhgënjimin për mungesën e dialogut para shkatërrimit.

Kështu, planet e ndërtimit të teatrit të ri në hirin e të vjetrit u bënë realitet. Në fakt, disa ditë para se të ndodhte prishja dhe pasi ra dakord me marrëveshjen me Fusha shpk, kryebashkiaku Veliaj pretendoi se ndërtimi i teatrit të ri do të financohej nga një hua e garantuar nga qeveria, jo nga buxheti i shtetit. Në një kthesë të papritur të ngjarjeve, deri në Nëntor 2020, Partia Demokratike zbuloi se Bashkia ka kërkuar që ndërtimi në fjalë, i vlerësuar rreth 36 milion euro, të mbulohet nga financat publike.

Në fund të këtij viti, qytetarët mund të pyesin nëse do të ketë drejtësi për këtë rast të abuzimit të pushtetit hap pas hapi dhe të dokumentuar mirë? Shumë mund të kenë shpresuar në hetimet e Ombudsmanit dhe SPAK, të shpallura në të njëjtën ditë, 15 maj – duke synuar të hetojnë nëse veprimet e institucioneve shtetërore ishin kryer në shkelje të të drejtave të qytetarëve – por që nga sot, ende nuk ka një përgjigje.

Gjyqet e UÇK-së

Pesë vjet pasi u krijuan, në vitin 2020 Dhomat e Specializuara të Kosovës (KSC) me qendër në Hagë, konfirmuan aktakuzat e para të lëshuara nga Zyra e Prokurorit Special (SPO) kundër ish-të drejtuesve të lartë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK).

Sail Mustafa ishte i pari i arrestuar në fund të shtatorit, i akuzuar për paraburgim arbitrar, trajtim mizor, tortura dhe vrasje.

Një ditë më pas, pas një bastisjeje të gjatë në zyrën e Shoqatës së Veteranëve të Luftës së UÇK-së, kryetari i saj Hysni Gucati dhe zëvendësi i tij Nasim Haradinaj u arrestuan dhe u transferuan në Hagë.

Ata akuzohen për zbulim pa autorizim të informacionit të mbrojtur sipas ligjit të KSC-së, përfshirë detajet identifikuese të dëshmitarëve të caktuar (potencialë), me rastin e tre konferencave për shtyp midis 7 dhe 25 shtatorit 2020. SPO akuzon Gucatin dhe Haradinajn për gjashtë akuza .

Arrestimet nga Haga që tronditën skenën politike në Kosovë ndodhën në nëntor, kur KSC konfirmoi padinë për krime lufte kundër ish-Presidentit Hashim Thaçi, ish-kryetarëve të Parlamentit Kadri Veseli dhe Jakup Krasniqi dhe ish-deputetit të Vetëvendosjes, Rexhep Selimi.

Gjatë luftës në Kosovë, Thaçi, Veseli, Selimi dhe Krasniqi ishin figura të larta të Shtabit të UÇK-së.

Para se të transferohej në Hagë, Thaçi dha dorëheqjen nga posti i tij, duke lënë vendin me një President në detyrë.

SPO i akuzon ata për gjashtë akuza të krimeve kundër njerëzimit, përkatësisht: përndjekje, burgosje, veprime të tjera çnjerëzore, tortura, vrasje dhe zhdukje me forcë të personave; si dhe katër akuza për krime lufte, përkatësisht: ndalim arbitrar, trajtim mizor, tortura dhe vrasje.

Sipas SPO ish-udhëheqësit e UÇK-së pretendohet të jenë përgjegjës për rreth 100 vrasje.

SPO priste që gjyqi kundër katër ish figurave të larta të UÇK-së mund të fillojë në shtator 2021, por kundërshtohet fuqimisht nga mbrojtja që pretendon se kjo do të çonte në një gjyq të padrejtë.

Ben Emmerson, këshilltari kryesor i Veselit tha se prokuroria donte të dëmtonte përgatitjen e mbrojtjes “duke siguruar se nuk do të kishte më shumë se tre muaj për t’u përgatitur”.

Me përjashtim të Nasim Haradinaj i cili nuk u vetëdeklarua para gjyqtarit të procedurës paraprake, të gjithë të tjerët nuk pranojnë fajësinë për të gjitha akuzat.

Vrasja e Klodian Rashës

Më 8 dhjetor 2020, në orët e para të mëngjesit, policia u përpoq të kapte 25-vjeçarin Klodian Rasha. I riu ishte në zonën e Laprakes në Tiranë dhe kishte dalë jashtë orarit të lëvizjes. Ai vrapoi për t’u larguar por u qëllua me një plumb në shpinë dhe mbeti i vrarë. Policia tha se ai mbante në dorë një objekt të dyshimtë si pistoletë dhe se një armë u gjet në rrugicën që kaloi Rasha. Familja e Klodianit tha se ai nuk kishte patur armë dhe ajo që ishte gjetur nuk ishte e tija.

Të nesërmen, protestat filluan në Tiranë ndërsa turma të rinjsh kërkuan dorëheqjen e Ministrit të Brendshëm Sandër Lleshaj, Drejtorit të Përgjithshëm të Policisë Ardi Veliu dhe një reformë të policisë. Ata gjithashtu kërkuan drejtësi për Klodian dhe dënuan brutalitetin e policisë. Protestat shpejt u përshkallëzuan dhe gurë dhe sende të tjera u hodhën në ndërtesat qeveritare. Një pemë e Krishtlindjes u dogj dhe policia u përgjigj duke përdorur gaz lotsjellës, spraj djegës dhe ujë me presion. Kishte qindra arrestime, gjysma të mitur, gjatë gjashtë ditëve protesta dhe shumë pretenduan se ishin sulmuar dhe abuzuar nga policia.

Katër gazetarë u arrestuan. Disa pretenduan se ishin dhunuar, iu ishin fshirë me forcë provat filmike dhe ishin detyruar të nënshkruanin dëshmi të cilat nuk i ishin të tyret. Të tjerët raportuan efekte anësore nga ekspozimi ndaj gazit lotësjellës dhe sprajit djegës.

As qeveria dhe as policia nuk kanë kërkuar falje ose komentuar mbi brutalitetin e pretenduar ndaj gazetarëve. Qeveria ka njoftuar se ata janë duke hetuar “qëllimin e vërtetë” të protestave pasi ata thonë se nuk kishte të bënte me vdekjen e Rashës.

Pandemia COVID

Dy rastet e para të konfirmuara të COVID-19 u regjistruan në Shqipëri në 9 Mars 2020. Babë e bir që kishin vizituar kohët e fundit Italinë u diagnostikuan dhe morën trajtim në spitalin kryesor të kryeqytetit. Nga 13 Marsi, numri i rasteve kishte arritur 33 dhe Shqipëria mbylli kufijtë e saj me Kosovën, Italinë dhe Greqinë. Në të njëjtën ditë, qeveria ndaloi lëvizjen e të gjitha automjeteve private dhe policia e ushtria dolën në rrugë për siguruar respektimin e rregullave.

Në 21 Mars, Forcat e Armatosura, duke përfshirë automjete të blinduara dhe ushtarë me armë, po patrullonin rrugët e Tiranës. Valët e kufizimeve të reja përfshinë oraret se kur njerëzit mund të dilnin dhe pse. Masa të tjera kërkonin që vetëm një person për familje që lejohej të dilte dhe vendosjen e një shtetrethimi nga e premtja në mbrëmje deri të hënën në mëngjes. Shqipëria kishte disa nga kufizimet më të ashpra në Evropë që zgjatën për rreth dy muaj.

Shkollat ​​u mbyllën dhe studentët u detyruan të ndiqnin mësimet në internet. Kjo ishte e vështirë për rreth 153 mijë familje që nuk kanë qasje në internet ose pajisje adekuate për të lehtësuar të mësuarit në internet. Palestrat, aktivitetet sportive, kafenetë dhe qendrat tregtare u mbyllën dhe industria e turizmit në vend mori një goditje të rëndë. Megjithëse pati turistë të huaj gjatë verës, ata nuk ishin afër numrit që pritej nga operatorët e turizmit. Shumë biznese falimentuan, mijëra dolën të papunë dhe ekonomia ra në recesion.

Si rezultat, numri i infeksioneve mbeti i ulët dhe dukej se pandemia ishte disi nën kontroll. Por ndërsa vendi filloi të hapet, numri i infeksioneve u rrit. Shkollat ​​dhe kopshtet u rihapën pasi qeveria tha që ato nuk ishin vatra infeksioni. Universitetet njoftuan se të gjitha orët mësimore do të bëheshin në internet. Mësimi në shkollat ​​e mesme duhej të zhvillonin mësim me turne – disa fizikisht dhe disa në internet. Kafenetë dhe bizneset u lejuan të rihapeshin por duhej të zbatonin protokolle të rrepta të higjienës.

Shtimi më i madh i infeksioneve me koronavirus erdhi në fund të tetorit dhe fillimit të nëntorit kur numri i rasteve në ditë pothuajse u dyfishua. Maskat u bënë të detyrueshme në të gjitha vendet publike, taksitë, ndërtesat qeveritare dhe mbledhjet e më shumë se dhjetë njerëzve u ndaluan. U vendos ndalim i lëvizjes ndërmjet orës 22:30 dhe 6:00 për të gjitha makinat dhe këmbësorët, përveç rasteve të emergjencave.

Ndërkohë, numri i rasteve arriti kulmin mbi 800 në ditë. Kjo çoi në mbushje të kapaciteteve spitalore të e specializuara për COVID-19. Katër spitale të specializuara janë hapur në Tiranë, si dhe disa qendra rajonale.

Gjatë pandemisë, pesë persona kryen vetëvrasje ndërsa ishin nën kujdesin e spitaleve shtetërore COVID-19. Qeveria u kritikua për mos ofrimin e trajtimit adekuat të shëndetit mendor për pacientët që vuanin nga virusi.

Qeveria shqiptare u kritikua gjithashtu për strategjinë e saj të testimit. Me disa nga normat më të ulëta të testimit, u bë e qartë se normat reale të infeksionit ishin dukshëm më të larta. Pacientët që u trajtuan në shtëpi po përballeshin me fatura të kushtueshme mjekësore dhe kërkuan nga qeveria t’i rimbursonte ato. Më në fund, qeveria njoftoi se do të rimbursojë disa ilaçe të përdorura për të trajtuar COVID-19 në shtëpi.

Exit raportoi një numër rastesh ku testimi iu refuzua qytetarëve. Për më tepër, opozita akuzoi qeverinë për manipulimin e numrit të vdekjeve në mënyrë që të fshihte keqmenaxhimin e krizës.

Në kohën e publikimit të artikullit, ka pasur 54,317 raste të konfirmuara të COVID-19 në Shqipëri, 29,799 të shëruar dhe 1,117 vdekje.

Deri më tani, qeveria nuk ka dhënë një datë të caktuar se kur vaksina COVID-19 do të jetë në dispozicion në Shqipëri.

Ngritja dhe rënia e qeverive të Kosovës

Që kur Kosova u çlirua në 1999, asnjë nga qeveritë e zgjedhura deri më tani nuk ka mundur të mbarojë mandatin e saj katërvjeçar.

Në vitin 2020 ranë dy qeveri; ajo e udhëhequr nga kreu i Vetëvendosjes Albin Kurti që u rrëzua në mars dhe tjetra e udhëhequr nga Avdullah Hoti nga Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK) që u cilësua si antikushtetuese për shkak të shpalljes së të pavlefshme të votimit të një deputeti nga Gjykata Kushtetuese. Qeveria Kurti ra pas një vote mosbesimi në Kuvend vetëm 52 ditë pasi koalicioni Vetëvendosje- LDK mori pushtetin.

Çarjet në koalicion filluan të shfaqeshin kur Kurti nuk ndoqi këshillën e administratës amerikane për të hequr menjëherë dhe pa kushte tarifat 100 për qind për mallrat serbe të vendosura nga qeveria e mëparshme, por propozoi një plan për ta bërë atë gradualisht dhe për të imponuar masa reciprociteti ndaj Serbisë nëse kjo e fundit nuk përgjigjej.

Kriza u përshkallëzua kur Kurti pushoi një ministër të LDK-së për deklaratat kundër vendimeve të qeverisë së tij për të mos mbështetur propozimin e Presidentit Thaçi për parlamentin për të shpallur një gjendje të jashtëzakonshme, e cila do t’i jepte presidentit më shumë pushtet gjatë shpërthimit të koronavirusit. LDK argumentoi se Kurti ka vënë në rrezik marrëdhëniet e Kosovës me SHBA dhe ka shkelur marrëveshjen e koalicionit duke pushuar nga puna ministrin.

Në fjalimin e tij të fundit në parlament si Kryeministër, Kurti deklaroi se qeveria e tij po përballej me një votë mosbesimi për të hapur rrugën për një marrëveshje me Serbinë përmes shkëmbimit të territoreve, e cila është gati dhe pret të nënshkruhet. Mes thirrjeve për zgjedhje të reja, Parlamenti i Kosovës votoi qeverinë e udhëhequr nga Avdullah Hoti i LDK-së, në koalicionin qeverisës me Aleancën për Ardhmërinë e Kosovës (AAK) dhe Nismës më 3 qershor.

Votimi erdhi pas vendimit të kontestuar të Gjykatës Kushtetuese në favor të Presidentit Hashim Thaçi, i cili vendosi të shmangte zgjedhjet e reja pas përmbysjes së Qeverisë Kurti dhe duke mos përfshirë kështu partinë më të madhe, Vetëvendosjen në qeverinë e re.

Vetëvendosja e dalë në opozitë, e quajti vazhdimisht qeverinë Hoti të paligjshme. Ajo paraqiti një kërkesë në Gjykatën Kushtetuese për të shqyrtuar vlefshmërinë e votimit të Qeverisë, duke pretenduar se ishte në shkelje të Kushtetutës. Me Hotin në detyrë, Kosova rifilloi dialogun e ndërmjetësuar nga BE për Serbinë pas një pauze 20-mujore, pas vendosjes së taksës 100% për mallrat nga Serbia, në shenjë hakmarrje për fushatën e mosnjohjes së Serbisë kundër Kosovës.

Hoti gjithashtu hoqi masat e reciprocitetit për të lejuar që dialogu të vazhdojë.

Sidoqoftë, më 21 dhjetor, Qeveria e Hotit u bë e dyta që ra në mes të pandemisë COVID-19 në Kosovë. Bazuar në kërkesën e Vetëvendosjes, Gjykata Kushtetuese e Kosovës urdhëroi Ushtruesin e Detyrës së Presidentit të shpallë zgjedhjet e parakohshme brenda dyzet ditësh, pasi vendosi që vota e deputetit Etem Arifi për qeverinë është antikushtetuese.

Pavarësisht se ishte dënuar me burg me një vendim të formës së prerë, vota e Arifit ishte vendimtare në formimin e qeverisë.

Rruga e Shqipërisë drejt BE-së

Rruga e Shqipërisë drejt anëtarësimit në BE u dominua këtë vit nga të ashtuquajturat “pesëmbëdhjetë kushte” të vendosura nga Këshilli Evropian në Mars që duhet të përmbushen në mënyrë që të mbahet Konferenca e parë Ndërqeveritare (IGC). Ndërsa Kryeministri Edi Rama mohoi ekzistencën e çdo kushti dhe Komisioni Evropian punoi për t’i zbehur ato, kushtet u reduktuan në zbatimin e Reformës Zgjedhore pas listës së gjatë të rekomandimeve të raporteve të mëparshme të OSBE-ODIHR dhe një Gjykate Kushtetuese minimalisht funksionale.

Një reformë e Kodit Zgjedhor, duke përjashtuar gati të gjitha rekomandimet e OSBE-së, u konfirmua nga marrëveshja e 5 qershorit nën presion të fortë ndërkombëtar dhe jashtë institucioneve demokratike shqiptare të vendosura me ligj. Miratimi i saj në Parlament u pasua me shpejtësi nga reformat Kushtetuese të shtyra në mënyrë të njëanshme nga shumica Socialiste ndërsa Komisioni Evropian i kaloi pa i kushtuar shumë rëndësi.

Gjykata Kushtetuese u bë minimalisht funksionale këtë javë, me gjashtë anëtarë të emëruar nga Presidenti dhe Parlamenti, në kundërshtim me përcaktimin ligjor që anëtarët të emërohen në mënyrë të njëpasnjëshme nga Presidenti, Parlamenti dhe Gjykata e Lartë. Ashtu si me emërimet e mëparshme në Gjykatën Kushtetuese, procedurat u shoqëruan nga shkelje ligjore, të cilat, duke marrë parasysh një vendim të fundit të Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut, pa dyshim që do të çojnë në kontestim në të ardhmen të qëndrimit të Gjykatës Kushtetuese si një gjykatë e paanshme dhe do të vendosin në dyshim ligjshmërinë e vendimeve të saj në një mori çështjesh të profilit të lartë, duke përfshirë vlefshmërinë e Zgjedhjeve Bahkiake të vitit 2019. Sidoqoftë, eurokratët u treguan të shpejtë për të përgëzuar veten për këtë “përparim”, ndërsa vazhduan të injorojnë dhunën e policisë ndaj qytetarëve dhe mediave, shkeljen e të drejtave themelore të njeriut.

Me këto dy çështje “të zgjidhura” dhe trembëdhjetë kushtet e mbetura të injoruara, Komisioni Evropian dhe qeveria Rama tani shohin rrugën e hapur për KPGJ-në e parë, data e së cilës pa dyshim do të përcaktohet nga peripecitë e politikës së brendshme të BE-së, fushata elektorale e Ramës planet, dhe rënia e qëndrueshme e Shqipërisë në një shtet policor autokratik.

Agim Kajmaku

Agim Kajmaku ishte Kryetari i Partisë Socialiste të Vorës i cili u zgjodh gjatë zgjedhjeve lokale të 30 qershorit. Më vonë u zbulua se ai kishte gënjyer në formularin e tij të dekriminalizimit dhe nuk arriti të deklarojë të dhënat e tij penale në Greqi kur ai aplikoi për të kandiduar si kryetar bashkie. Ai u akuzua për një shumëllojshmëri veprash penale dhe menjëherë shkoi “në arrati”. Autoritetet thanë se nuk ishin në gjendje ta gjenin.

Pavarësisht se policia shqiptare pohoi për shumë muaj se nuk ishte në gjendje të lokalizonte Kajmakun, Exit ishte në gjendje ta gjente atë në dy vende të veçanta dhe të merrte fotografi të tij aty për aty.

Pas një informacioni nga dy burime të pavarura, Exit ishte në gjendje të konfirmonte se pinte kafe rregullisht në një kafene në Vorë, jo shumë larg shtëpisë së tij. Ai më pas u pikas përsëri, duke pirë kafe dhe më pas duke shkuar për një shëtitje përgjatë një prej rrugëve kryesore të Tiranës, vetëm pak metra larg një drejtorie policie.

Një dëshmitar raportoi se për të mbajtur një profil të ulët, Kajmaku po udhëton me një automjet nga Autoriteti Kombëtar i Ushqimit (AKU) ku punon një nga anëtarët e familjes së tij.

Policia më pas e arrestoi dhe Gjykata e Apelit më pas e la të lirë. Masa e lehtësuar e sigurisë erdhi me kërkesë të prokurores së çështjes Arta Marku e cila tha se Kajmaku ishte në gjendje shëndetësore jo të mirë.

Skandali i Inceneratorëve

Në tetor 2020, Prokuroria Speciale Kundër Korrupsionit (SPAK) njoftoi se ka nisur një hetim mbi kontratat koncesionare të tre inceneratorëve të mbetjeve në Shqipëri.

Shqipëria i ka paguar tre koncesionarëve 72 milionë euro që nga viti 2015 për ndërtimin dhe funksionimin e këtyre inceneratorëve, dy prej të cilëve nuk janë ndërtuar ende, ndërsa tjetri po funksionon jo me kapacitet të plotë.

Inceneratori i parë, në Elbasan, erdhi si rezultat i një oferte të pakërkuar për qeverinë nga një kompani e re pa kapital ose përvojë. Kompanisë iu dha një kontratë koncesioni me vlerë 22 milionë euro. Brenda dy viteve, dy kontrata të tjera koncesionare për inceneratorët e mbetjeve në Fier dhe Tiranë.

Detyrimet e kontratës koncesionare janë gjithashtu në favor të kompanisë koncesionare. Së pari, sipas kontratës, qeveria duhet të paguajë koncesionarin përpara se të përfundojë ndërtimi. Së dyti, qeveria bie dakord të kompensojë kompaninë koncesionare në rast se nuk ka mbeturina të mjaftueshme për të furnizuar inceneratorin.

Çuditërisht, kompanitë koncesionare kanë vonuar kështu ndërtimin, ndërsa qeveria vazhdon të paguajë.

Qeveria ka paguar 25 milionë euro për inceneratorin e Elbasanit, 3 milionë euro më shumë sesa ishte rënë dakord në kontratën koncesionare.

Inceneratori i Fierit ka marrë 22 milionë euro nga kostoja totale prej 27 milionë euro e kontratës. Qeveria ka paguar mbi 80% të kostos për një incenerator që nuk është ndërtuar akoma.

Kompania koncesionare e inceneratorit të Tiranës ka marrë 25 milionë euro gjatë dy viteve të një projekti të gjatë 30-vjeçar. Megjithëse inceneratori ende nuk është ndërtuar, qeveria tashmë i ka paguar kompanisë 20% të kostos totale të kontratës.

Nga tre inceneratorët, vetëm Elbasani është ndërtuar, megjithëse funksionon vetëm në mënyrë sporadike dhe nën kapacitet, pasi nuk ka mbetje të mjaftueshme për të djegur. Ndërkohë, inceneratorët e Fierit dhe Tiranës duhet të kishin përfunduar ndërtimin që nga viti 2018.

Afera me zgjedhjet vijon

Në vitin 2019, përgjime të prokurorisë që u publikuan në media tregonin për një përfshirje të mundshme të zyrtarëve dhe deputetëve të Partisë Socialiste, kriminelëve, policisë dhe zyrtarëve të shtetit në intimidim votuesish, blerje votash dhe manipulim të rezultatit të zgjedhjeve lokale dhe vendore. Këto përgjime nxitën protesta të mëdha të drejtuara nga opozita në rrugët e Tiranës dhe çoi në heqjen dorë nga mandatet parlamentare të deputetëve të PD-së dhe LSI-së.

Në regjistrime dëgjohen zërat e kryeministrit Edi Rama, deputetit socialist Damian Gjiknuri, personave me rekorde kriminale, ish-kryebashkiakut të Durrësit, Vangjush Dako dhe disa zyrtarëve të tjerë.

Partia Popullore Europiane i bëri thirrje autoriteteve shqiptarë që të nisnin procedime penale kundër zyrtarëve të përfshirë në blerjen e votave. Kjo çështje u përfshi në 15 kushtet që Shqipëria duhet të përmbushë përpara se të zhvillojë konferencën e parë ndërqeveritare. Çuditërisht ajo u konsiderua e kryer në progres-raportin e Tetorit pa asnjë shpjegim nga Delegacioni i BE në Tiranë ose Komisioni Evropian.

Në vitin 2020, asnjë nga ‘peshqit e mëdhenj’ nuk u arrestua. Në vend të tyre, 22 komisionerë zgjedhorë u arrestuan dhe u ngritën akuza kundër individëve të përfshirë në skandal në nivel lokal. Kjo pasi SPAK kishte refuzuar të hetojë dy dosjet pasi pretendoi se nuk përfshinte ndonjë grup të strukturuar kriminal dhe nuk binte në kompetencën e tyre. Dosja u kalua më pas në Prokurorinë e Dibrës, në një shkelje të mundshme të ligjit, ku ajo mbikëqyrohej nga një gjykatës që kishte lidhje me një nga të akuzuarit.

Gazetarja investigative Klodiana Lala fitoi një çmim nga BE për investigimin e këtij skandali. Puna e saj u quajt një “hetim i kujdesshëm, verifikim i fakteve dhe vendosmëri për të hedhur dritë mbi një fenomen të pranishëm në shoqërinë shqiptare, por që rrallë është verifikuar plotësisht. Puna e saj e guximshme dhe verifikimi i burimeve e bëjnë këtë artikull të besueshëm dhe me ndikim. ”

Megjithatë ende nuk ka dënime të personave me profil të lartë që janë të përfshirë. Në fakt, Damian Gjiknuri vijojë të kryesonte komisionin e reformës zgjedhore. Ndërsa, Rama pranoi se zëri në regjistrime ishte i tiji dhe se ai do të thoshte sërish të njejtat fjalë në atë bisedë.

Sekuestrimi i Ora Neës

Në gusht, forcat speciale dhe policia shqiptare zbritën në ambientet e RTV Ora. Ata po vepronin me urdhër të SPAK-ut që të kishte vendosur sekuestrimin e 26 pasurive që i përkisnin Ylli Ndroqit për shkak të dyshimeve se ai ishte përfshirë në trafikun e drogës. Ora Neës është nën administrim nga shteti.

Ndroqi pretendon se ai nuk ka shkelur ligjin dhe se akuzat kundër tij janë ngritur për shkak të çështjeve gjyqësore që ai ka hapur kundër Kryetarit të Bashkisë së Tiranës Erion Veliaj dhe qëndrimit kritik të televizionit të tij kundër qeverisë. Këshilli Shqiptar i Medias e quajti atë një “sulm de facto ndaj fjalës së lirë” dhe tha që metodat e ashpra të përdorura janë për të dërguar një mesazh kërcënues për mediat e tjera kritike.

KSHM-ja vuri në dukje se vendimi për të sekuestruar dy kanalet televizive i ka mundësuar qeverisë të caktojë administratorët e saj, duke bërë kështu që edhe linja e tyre editoriale të jetë gjithashtu, “nën sekuestro”.

Ora Neës dhe qeveria kaluan pjesën më të madhe të vitit 2020 të përfshirë në konflikt.

Në gusht, Ora Neës publikoi mesazhe që pretendonte se ishin nga Kryetari i Bashkisë së Tiranës Erion Veliaj dhe pronari i Ora Neës Ylli Ndroqi. Në mesazhet e publikuara, Veliaj ofendonte gazetaren Beti Numa dhe u përpoq të ndryshonte përmbajtjen e lajmit.

Për Numën, Veliaj dyshohet se shkruante: “Unë kurrë nuk kam pritur as në ditën më të keqe që do të lejoje një kafshë të hynte mes nesh”. Ai gjithashtu iu referua gazetarëve si “idiotë” dhe i akuzoi ata për kopjimin e lajmeve nga Partia Demokratike në një përpjekje për ta diskredituar atë. Në mesazhe dukej gjithashtu se Kryetari i Bashkisë dërgonte artikuj nga Ora që ishin kritikë ndaj Bashkisë dhe tij, duke kërkuar arsyen e botimit të tyre. Ato përfshinin shkrime në lidhje me prishjen e Teatrit Kombëtar.

Në shkurt, gazetarja e Ora Neës, Sonila Musaj ngriti akuza për ngacmim seksual kundër punonjësit së Bashkisë së Tiranës Auren Borici që e ‘përqafoi’ ndërsa ajo po përpiqej t’i bënte pyetje Veliajt. Ajo tha se ishte sjellje e papranueshme dhe seksiste që e pengoi atë të bënte punën e saj.

Ekstradimi i Qytetarëve Turq

Në mbrëmjen e 1 janarit 2020, qeveria shqiptare deportoi shtetasin turk Harun Çelik, të cilin Turqia e akuzon si të lidhur me lëvizjen Gulen, të cilën e ka akuzuar për përpjekjen e dështuar të grushtit të shtetit në 2016-ën.

Çelik kishte kërkuar azil politik, njoftoi Zëri i Amerikës, por qeveria shqiptare e dorëzoi atë tek autoritetet turke jo sipas procedurave të duhura.

Ai u arrestua në Shqipëri gjashtë muaj para deportimit për shkak se provoi të largohej me dokumente false nga Turqia në Kanada. Ai po largohej nga vendi i tij sepse kishte marrë kërcënime me vdekje.

Andrej Hunko, Raportues për Shqipërinë për Asamblenë Parlamentare të Këshillit të Evropës shprehu shqetësime serioze lidhur me “ekstradimin shqetësues” të Harun Çelik pa marrë parasysh kërkesën e tij për azil. Një raport nga Kombet e Bashkuara tha se Shqipëria ishte bashkëpunëtore në “rrëmbimet jashtë territorit dhe kthimin me forcë të shtetasve turq” dhe ishte palë e marrëveshjeve “sekrete” me Turqinë.

Deputetja rumune Ramona Strugariu i drejtoi një letër zyrtare Kryeministrit Edi Rama duke kërkuar përgjigje mbi vendimin e qeverisë për ta deportimin në Turqi në kundërshtim me ligjet e brendshme dhe ndërkombëtare që mbrojnë azilkërkuesit.

Delegacioni i BE në Tiranë kritikoi gjithashtu qeverinë për mos ndjekjen e procedurave ligjore dhe detyrimet e saj ndërkombëtare në këtë rast.

Një shtetas i dytë turk, i cili po udhëtonte me Celik dhe ishte në një situatë të ngjashme, është mbajtur deri më tani në Shqipëri, pas shqetësimeve të brendshme dhe ndërkombëtare për sigurinë e tij.

Pas dënimit të tij me burg për përdorimin e dokumenteve të falsifikuara për të udhëtuar në Kanada, kërkesa për azil e Selami Simsek u shqyrtua para se të dëbohej në Turqi.

Qeveria refuzoi kërkesën e tij, duke pretenduar se jeta e tij nuk është në rrezik nëse deportohet në Turqi.

Simsek e çoi çështjen në gjykatë, e cila vendosi kundër tij. Ai pritet të apelojë çështjen, ndërsa shoku i tij Çelik është pas hekurave në Turqi.

Themelimi antikushtetues i Gjykatës Kushtetuese

Gjykata Kushtetuese u bë funksionale në Dhjetor 2020 pas rreth 2 vitesh mosfunksionimi. Ajo ishte jo funksionale pas shkarkimit dhe dorëheqjes së shumë prej anëtarëve të saj si pjesë e procesit të vetingut.

Këshilli i Emërimeve në Drejtësi (KED) i dërgoi listat Kuvendit dhe Presidentit këtë muaj për vendet e lira të shpallura prej tyre.

Kështu, më 17 dhjetor, u zgjodh anëtari i pestë i Gjykatës Kushtetuese, ndërsa më 24 dhjetor, i gjashti.

Exit shpjegoi se zgjedhja e tyre ishte në kundërshtim me ligjin pasi listat e dërguara te Presidenti dhe Kuvendi përmbajnë më pak se tre anëtarë, një numër i caktuar me ligj dhe Kushtetutë. Kjo do të thotë që emërimi i anëtarëve të fundit mund të konsiderohet në kundërshtim me ligjin dhe Kushtetutën që drejton pikërisht atë gjykatë.

Pavarësisht kësaj, BE duke përfshirë Ambasadorin e BE në Shqipëri Luigi Soreca dhe Komisionerin për Zgjerimin Oliver Varhelyi përgëzuan lajmin dhe Shqipërinë. Pyetjet e dërguara BE-së në lidhje me procesin e emërimit ligjërisht të dyshimtë mbeten pa përgjigje në kohën e shkrimit.

Gjykata tashmë ka kuorumin e nevojshëm për të marrë vendime. Ajo ka gjashtë anëtarë nga nëntë vendet në dispozicion. Sidoqoftë, ligji për Gjykatën Kushtetuese (neni 72) parashikon që vendimet e GJK merren me shumicën e votave të të gjithë anëtarëve, kështu që të paktën 5 anëtarë duhet të votojnë pro ose kundër një vendimi. Deri më tani Kuvendi ka zgjedhur 3 anëtarë, Presidentin 2.

Rindërtimi nga tërmeti

Më 16 nëntor 2019, Shqipëria u godit nga një tërmet shkatërrues që mori jetën e 51 personave dhe la rreth 3,000 të plagosur.

Bashkimi Evropian organizoi një Konferencë Donatorësh në Shkurt, duke mbledhur 1.15 miliardë euro në donacione, grante dhe kredi të premtuara për të ndihmuar qeverinë shqiptare me rindërtimin pas tërmetit.

Një raport i përbashkët i vlerësimit të nevojave nga BE, OKB, Banka Botërore dhe qeveria shqiptare, zbuloi se më shumë se 47 mijë njerëz u prekën drejtpërdrejt nga tërmeti, ndërsa rreth 17 mijë ishin zhvendosur dhe mbi 10,000 njerëz ende jetonin në çadra . Raporti vlerësoi se dëmet arritën në gati 1 miliard euro.

Më konkretisht, qeveria njoftoi të dhënat e mëposhtme:

Mbi 8,000 shtëpi u bënë të pabanueshme;

10,023 qytetarë që jetojnë në çadra;

12,000 familje kanë marrë bonusin e qirasë;

115 blloqe apartamentesh do të prisheshin, 242 do të rindërtoheshin;

1500 shtëpi do të prisheshin;

62 do të rindërtohen dhe 17 do të riparohen;

1455 leje ndërtimi u miratuan sipas një procedure të përshpejtuar.

Gjatë gjithë vitit, Kryeministri Edi Rama dhe Kryebashkiaku i Tiranës Erion Veliaj kanë dalë shpesh në media duke shpërndarë shtëpi të ndërtuara rishtas për viktimat e tërmetit, por qeveria nuk ka bërë publike asnjë raport të përgjithshëm.

Informacioni më i azhurnuar është ai nga Ministri për Rindërtim Arben Ahmetaj, i cili njoftoi të martën se një mijë familje të prekura nga tërmeti do të zhvendosen në shtëpi të reja gjatë kësaj jave. Punimet e ndërtimit janë duke vazhduar në disa zona në Pezë (Tiranë), Shijak, Golem, Manze (Durrës). Kavaje, Fushe Kruje dhe Thumane, informoi ministri, dhe ato do të përfundojnë deri në fund të vitit.

1,156 familjet e mbetura që janë ende duke jetuar në çadra do të kenë apartamentet e tyre të reja brenda majit 2021, sipas tij.

Qeveria ka siguruar familjet në nevojë me 26 milionë dollarë për të mbuluar qiratë e tyre.

Një vit pas tërmetit, Emiratet e Bashkuara Arabe i dhanë Shqipërisë 70 milionë dollarë për të financuar ndërtimin e 2,000 apartamenteve në Durrës, qyteti i goditur më keq nga tërmeti. Ndërtimi ende nuk ka filluar.

Në Dhjetor 2020, Turqia filloi të ndërtojë 524 apartamente në Laç, qyteti i dytë i goditur më keq. Ato janë planifikuar të përfundojnë në gusht 2021.

Në Tiranë, qeveria ka përdorur tërmetin për të justifikuar prishjen e zonave të tëra, për t’i rizhvilluar ato sipas një plani të vjetër të Kryeministrit Edi Rama.

 

Përpiluar dhe shkruar nga (sipas rendit alfabetik): Alice Taylor, Bledar Qalliu, Die Morina van Uijtregt, Megi Ndregjoni, Patris Pustina, Rezearta Caushaj dhe Vincent van Gerven Oei.

Lajme te ngjashme

Më të lexuarat

Dërgo informacion në mënyrë konfidenciale

Nëse keni informacion në interes të publikut mund ta dërgoni te redaksia e Exit duke zgjedhur te mbeteni anonim nëse dëshironi.

Mënyrat e dërgimit >>