Shqipëria renditet e 66-ta në botë për lirinë ekonomike në 2021, sipas “Indeskit për Lirinë Ekonomike”. Në këtë rezultat ka ndikuar rënia në të drejtat e pronës dhe efektiviteti gjyqësor.
Raporti vlerëson liritë ekonomike të 178 vendeve në botë. Shqipëria renditet në vendin e 35-të midis 45 vendeve në rajonin e Europës.
Rezultati i saj i përgjithshëm është ulur me 1.7 pikë dhe është nën mesataren e rajonit, por mbi mesataren e botës, tregojnë të dhënat e Indeksit.
Shqipëria nuk e arriti dot mesataren europiane, por raporti tregon se “qeveria ka arritur të mbajë kontrollin e deficitit buxhetor dhe borxhit publik”.
Raporti theksoi se për të qenë pjesë e BE, Shqipëria duhet të forcojnë shtetin e së drejtës, të përmirësojë rezultatet e saj për të drejtat e pronës, efektivitetin gjyqësor dhe integritetin e qeverisë.
Papunësia në Shqipëri sipas të dhënave të raportit është 12.3%. Raporti nënvizoi se vendi ka “një rritje të ngadaltë dhe infrastrukturë të dobët, Shqipëria mbetet një nga vendet më të varfra të Evropës”.
Sa i takon shtetit të së drejtës, raporti tregon se efektiviteti gjyqësor shënoi vetëm 22.8 pikë nga 100 të mundshme.
Të drejtat e pronës shënuan 46.1 dhe integriteti i qeverisë arriti të merrte vetëm 40 pikë.
Regjistrimi i pasurisë është përmirësuar nga ndihma e donatorëve të huaj, tregon raporti, por shton se regjistri mbetet i paplotë.
“Procedurat e vështira i nënshtrohen ryshfetit”, thotë raporti.
Shqipëria ka një mbrojtje dhe zbatim të dobët të të drejtave pronësore.
“Gjyqësori i pavarur i nënshtrohet presionit politik, frikësimit dhe burimeve të kufizuara”, thuhet në raport.
Ai gjithashtu vuri në dukje se më shumë se gjysma e të gjithë anëtarëve gjyqësorë u shkarkuan për shkak të “lidhjeve me bandat ose pasurisë së pashpjegueshme”.
Administrata publike është joefikase, e paaftë dhe e korruptuar, vëren raporti.
Liria e punës mblodhi vetëm 50 pikë. Për më tepër, mbështetja në rritje ndaj partneritetit publik-privat PPP ngre çështjen e ndikimit të shtetit në sektorë të caktuar.
Në vitin 2020, të drejtat e pronës, efektiviteti gjyqësor, liria e punës dhe liria e tregtisë u ulën të gjitha.
Vendi i parë në botë ishte Singapori me 89.7 pikë, i ndjekur nga Zelanda e Re me 83.9 pikë dhe Australia me 82.4 pikë. Vende të tjera të renditura laritshin Zvicra, Irlanda, Tajvani dhe Britania.
Në fund të listës ishte Koreja e Veriut e ndjekur nga Venezuela, Kuba e Sudani.
Kosova dhe Serbia u renditën më lartë se Shqipëria, por Italia, Bosnja dhe Hercegovina, Mali i Zi dhe Turqia u renditën më poshtë.
Çfarë është Indeksi i Lirisë Ekonomike?
Indeksi i Lirisë Ekonomike është renditje vjetore e krijuar në 1995 nga t The Heritage Foundation dhe The Wall Street Journal për të matur shkallën e lirisë ekonomike në shtetet e botës.
Indeksi mbulon 12 pika – nga të drejtat e pronës te liria financiare – në 184 vende.
Liria ekonomike është e drejta themelore e çdo njeriu për të kontrolluar punën dhe pasurinë e tij /saj.
Si matet liria ekonomike?
Liria ekonomike matet bazuar në 12 faktorë sasiorë dhe cilësorë, të grupuar në katër kategori të gjera, ose shtylla, të lirisë ekonomike:
- Sundimi i Ligjit (të drejtat e pronës, integriteti i qeverisë, efektiviteti gjyqësor)
- Madhësia e Qeverisë (shpenzimet qeveritare, barra tatimore, shëndeti fiskal)
- Efikasiteti rregullator (liria e biznesit, liria e punës, liria monetare)
- Tregjet e Hapura (liria e tregtisë, liria e investimeve, liria financiare)
Secila prej dymbëdhjetë lirive ekonomike brenda këtyre kategorive vlerësohet në një shkallë nga 0 në 100.
Rezultati i përgjithshëm i një vendi rrjedh nga mesatarja e këtyre dymbëdhjetë lirive ekonomike, me peshën e barabartë që i jepet secilës.
