Redaksia e Exit.al, bazuar në të drejtën e informimit, i kërkoi Zyrës së Shërbimit të Jashtëm të BE-së (EEAS) dokumentet që lidhen me procesin e blerjes së vilës së Ambasadores së BE- së në Tiranë. Në përgjigje të kësaj kërkese, EEAS ka dërguar pranë redaksisë sonë një sërë dokumentash të papublikuara më parë.
Pak kohë më parë, Ambasadorja Vlahutin e quajti hetimin e Exit dhe të disa mediave të tjera për blerjen e vilës si “lajm fallco” duke aluduar për lidhje të tyre me “interesat e grupeve kriminale”.
Por dokumentat, që na ka dërguar EEAS, tregojnë se ka plot dyshime që kjo procedurë të hetohet thellësisht.
Dokumentat e EEAS nxjerrin në dritë aspekte të rëndësishme të praktikave të prokurimit të ndjekura nga Delegacioni i BE-së në Tiranë.
Dokumenti Ares(2015) 1409221 i 31 mars 2015 përshkruan fillimin e procedurës së prokurimit:
Tregu i pasurive të paluajtshme në Tiranë përfshin një numër të madh ndërtimesh të paligjshme dhe çmimi i banesave ndryshon në varësi të vendndodhjes, vecanërisht distancës nga qendra e Tiranës. Kohët e fundit, në periferi të Tiranës janë ndërtuar një numër kompleksesh rezidenciale të sigurta. Disa misione diplomatike janë zhvendosur aty. Ndaj edhe Delegacioni i përqendroi kërkimet e tij në këto lloj pronash, sepse ato plotësojnë më mirë kriterin tonë.
Me fjalë të tjera, delegacioni i BE-së në Tiranë synoi rezidenca private si ato në Rolling Hills që përpara se të lidhej me agjencitë e pronave në vend. Në këtë mënyrë, Delegacioni e ngushtoi shumë rrethin e kërkimit përpara se të fillonte procedurat e prokurimit.
Më pas, “Delegacioni kontraktoi 9 agjenci pronash. Prej tyre u morën 16 oferta të ndryshme. Delegacioni zgjodhi 5 prej tyre gjatë fazës së parë të përzgjedhjes”.
Janë të paqarta kriteret si u krye dhe ku u bazua kjo zgjedhje e parë, pasi nga dokumentat e EEAS nuk jepet asnjë e dhënë mbi këtë procedure. Sikurse bëhet e qartë më poshtë, kjo përzgjedhja e parë ngjall shumë dyshime për “keqadministrim”.
Ajo që bie në sy është se nga 5 pronat e paluajtshme që u përzgjedhon, 2 nuk ishin për shitje, 1 ishte ende e papërfunduar dhe një tjetër shitej me çmimin marramendës prej 2,2 milionë euro. Pra, ose 16 ofertat ishin propozime të tmerrshme ose përzgjedhja e listës së vogël dështoi të zgjidhte opsione të mira. Ose, ndoshta, 5 ofertat finale u përzgjodhën në atë mënyrë që njëra prej tyre ta kishte të sigurtë fitoren.
Me fjalë të tjera, në fazën e parë të përzgjedhjes, Delegacioni i BE-së përfshiu prona të cilat e dinte paraprakisht se do të skualifikoheshin nga ekspertët e pavarur të Brukselit që do të vinin në Tiranë për të zgjedhur mes tyre.
Dhe nëse je i interesuar për të blerë një shtëpi, pse duhet të shikosh mes shtëpive që nuk janë për shitje? Dhe nëse i kërkon një agjencie pronash vilë për të blerë, pse duhet që agjencia të të ofrojë vila që jepen me qira por nuk shiten? Duket ndodhi pak e besueshme.
Pika e dytë e dyshimtë është se në raportin e EEAS mbi prokurimin e vilës thuhet se “çmimi fillestar i kërkuar” i vilës 34 në Rolling Hills ishte 1,75 milionë euro. Por raporti i ekspertit, i cili ka bërë vlerësimin e pesë zgjedhjeve për të sugjeruar atë për të cilën do negociohej, paraqet si çmim fillestar çmimin prej 1,649 milionë euro. Me fjalë të tjera, negocimi i çmimit ndërmjet Delegacionit të BE-së dhe pronarit të vilës duhet të jetë bërë përpara se ekspertët e Brukselit të hartonin raportin, i cili rekomandoi blerjen e pikërisht kësaj vile.
Ky pretendim përsëritet në përgjigjen e EEAS për Komisionin e Kontrollit të Buxhetit të Parlamentit Evropian (i cili çuditërisht përmend vetëm 15 dhe jo 16 oferta) ku thuhet se “çmimi fillestar i propozuar për vilën ishte 1,75 milionë euro, i cili pas negociatave u ul në 1,649 milionë euro”.
Por, a është praktikë e zakonshme negocimi i çmimit të bëhet përpara se ekspertët e EEAS të firmosnin raportin?
Procedura e prokurimit të jep përshtypjen se marrëveshja e blerjes së vilës në Rolling Hills ka qënë një marrërveshje e mbyllur që më parë dhe negocimi për çmimin ka filluar parë se zgjedhja e vilës të miratohej nga Brukseli, duke i dhënë kështu përparësi njërit prej ofertuesve.
Dyshimet për një ujdi paraprake zbulohen nga një tjetër element në përgjigjen e Komisionit. Duke ju referuar opsionit të dytë (nga pesë), EEAS argumenton se kjo vilë, me kosto 1 054 896 euro + koston e instalimeve, nuk përmbushi kriteret e sigurisë:
Një tjetër vilë, pothuajse identike, por më e lirë, në të njëjtin kompleks nuk u pranua, kryesisht për arsye sigurie: në mënyrë që të plotësonte standardet e EEAS, vila duhet të pajisej me dritare të blinduara, lartësia e murit rrethues duhet të rritej nga 1,8 metra në 2,5 metra lartësi, por ky veprim nuk u autorizua. Për më shumë, vila ndodhej mbi një tokë të pjerrët që paraqet rrezik në rast tërmeti.
Kjo të bën të mendosh se vila e përzgjedhur, vila nr. 34 në Rolling Hills, ishte paraprakisht e rrethuar me mur 2,5 metra të lartë dhe kishte dritare të blinduara të montuara paraprakisht.
Apo ndoshta këto dritare u instaluan më vonë si pjesë e punimeve shtesë të sigurisë që raporti i EEAS shpjegon se kushtuan edhe 101 mijë euro të tjera. Në fakt, unimet shtesë të sigurisë e rritën koston e vilës të paguar nga BE nga shuma e ulur në saktësisht ofertën fillestare të ofruar prej shitësit prej 1,750 milionë euro. (Dokumentet tregojnë se të gjitha shpenzimet e blerjes së vilës së ambasdores i kushtuan BE-së pothuajse 2 milionë euro në total.)
Nëse me të vërtetë vilat në Rolling Hills, të cilat janë të ndërtuara të gjitha njësoj, janë të një “cilësie të lartë ndërtimi”, sikurse shprehet EEAS në raport, argumenti i tërmetit duket qesharak.
Kjo lë një arsye “vendimtare” pse nuk u zgjodh vila me çmimin rreth 40 për qind më të lirë: mos autorizimi nga pronari për rritjen e lartësisë së mureve rrethues nga 1,8 m në 2,5 m. Mua më duket se me një diferencë në çmim prej 700 mijë euro, Delegacioni mund t’ja kishte dalë ta bindte pronarin për ngritjen e murit.
Nga ana tjetër, përputhja ndërmjet kërkesave të prokurimit të Delegacionit Evropian dhe vilës 34 në Rolling Hills duket e jashtëzakonshnme. Jo vetëm që muret rrethuese kishin paraprakisht fiks të njejtën gjatësi që kërkonte BE, por edhe vetë vila, që sikurse përshkruhej në dokumentet e tenderit ishte e “sapo ndërtuar”, përputhej në shumë drejtime me kërkesat e të veçanta të EEAS:
Funksionaliteti: mjedisi i pritjes ka hapësirë të mjaftueshme për pritje zyrtare për të paktën 50 të ftuar; zona e pritjes në katin e parë jep mundësi për kursim të madh të kostove si mjedis për organizimin e pritjeve në krahasim me hotelet dhe restorantet që Delegacioni përdor aktualisht; dhoma e ngrënies zë 14 karrrige; ka parkim për makinën në hyrje, dhe një dhomë miqsh. Planimetria lejon ndarje ndërmjet zonës zyrtare dhe asaj private, një karakteristikë e cila është e rallë në tregun shqiptar.
Nëse me të vërtetë është “një karakteristikë e rallë” në tregun shqiptar që vilat të kenë të ndarë pjesën zyrtare nga ajo private, si mundet që një shtëpi e re të ketë një ndarje kaq të mirë? Kush tjetër do të mund ta blinte këtë pronë jo karakteristike?
Shtoji kësaj edhe veçoritë e sigurisë të pronës, aq shumë në përputhje me kriteret e EEAS, dhe duket sikur në të vërtetë Vila 34 në Rolling Hills është ndërtuar duke pasur në mendje kërkesat e Delegacionit të BE-së në Tiranë.
Përfshirja në listën e pesë vilave të parapërzgjedhura e dy vilave që nuk janë për shitje, e një tjetre pronari i së cilës nuk pranon të ngrejë 70 cm mur as për 700 mijë euro dhe të një vile tjetër me çmimin e turpshëm prej 2,2 milionë euro për 440 metra katrorë, e bën çmimin prej 1,649 milionë euro (1, 750 milionë përfshirë dhe punimet e sigurisë) të duket befas i arsyeshëm.
Pa i hyrë më shumë në thellësi se si është zhvilluar përzgjedhja e parë nga 16 në 5 zgjedhje nga Delegacioni i BE-së në Tiranë, prapë mbeten dyshime të forta se vila 34 në Rolling Hills kishte përparësi që përpara se të fillonin procedurat e prokurimit.
Negocimi i çmimit duket se ka filluar përpara se ekspertët e Brukselit të hartonin raportin, ndërkohë që disa aspekte të ndërtesës, si për shembull muret e larta dhe “ndarja e qartë ndërmjet mjediseve zyrtare dhe atyre private” në një “ndërtesë të sapo ndërtuar” mund të sugjerojnë se informacioni ndërmjet Delegacionit të BE-së dhe pronarit është shkëmbyer kur procedurat e prokurimit ishin ende në proces.
Së fundmi një tjetër dyshim është fakti se të gjitha taksat e transaksionit, rreth 125 mijë euro, i ka paguar Delegacioni, përfshi taksën e regjistrimit në hipotekë dhe taksën e të ardhurave personale të shitësit. Këto janë të paktën standarde të pazakonta, në mos të dyshimta, pasi me paratë e taksapaguesve europianë është paguar taksa e fitimit personal të një nënshtetasi shqiptar dhe regjistrimi në hipotekë i pronës së po këtij shtetasi, i cili duhej ta kishte regjistruar dhe paguar taksën e regjistrimit paraprakisht në mënyrë që t’ja shiste BE-së.
Kjo nuk është hera e parë që Delegacioni përfshihet në raste keqadministrimi. Sikurse Exit.al ka shpjeguar më parë, Zyra e Delegacionit në Tiranë ka një histori keqadministrimi në procedurat e prokurimit dhe vetëm një hetim i brendshëm nga Avokati i Popullit apo Zyra Kundër Mashtrimit (OLAF) e BE-së mund ta nxjerrë të vërtetën në dritë.
