Gratë dhe fëmijët shqiptarë vuajnë nga nivele të ulëta fuqizimi, mungesë lirie dhe një nivel shqetësues ekspozimi ndaj dhunës, sipas rezultateve të një sondazhi të World Vision Albania.
Përmes një kampionimi të rastësishëm, raporti anketoi mbi 460 nëna nga 35-50 vjeç dhe fëmijë nga 11-17 vjeç. World Vision shqyrtoi vendimmarrjen në familje, pronësi dhe menaxhimin e aseteve, menaxhimin e kohës dhe lirinë, si dhe shëndetin dhe ushqimin, arsimin, mirëqenien psiko-sociale dhe mirëqenien e përgjithshme.
“Pengesat kryesore për fuqizimin e grave janë paaftësia e tyre për të ndarë barrën e kujdesit, mungesa e aksesit në punësim, normat dhe stereotipet e dëmshme gjinore në komunitetet ku jetojnë, prevalenca e lartë e dhunës me bazë gjinore dhe mungesa e aksesit në shërbimet bazë ligjore. Anketimet konfirmuan se vështirësitë e lartpërmendura formësojnë jetën e përditshme të gruas shqiptare, pasi edhe pse në dekadën e fundit është arritur përparim i dukshëm, veçanërisht në aspektin e pjesëmarrjes ekonomike dhe politike të grave, gratë janë ende të kufizuara nga normat sociale dhe kulturore, duke kufizuar lirinë dhe zgjedhjet e tyre”, thekson ai.
Rezultatet tregojnë se vetëm 1% e grave shqiptare ishin të fuqizuara në të gjithë faktorët e raportit, duke nxjerrë në pah çështje të rëndësishme të pranishme në nivel familjar, shoqëri dhe institucional. Raporti vuri në dukje me shqetësim se vendimmarrja e grave në Shqipëri mbetet e kufizuar për shkak të normave patriarkale dhe opinioni i bashkëshortit dominon, veçanërisht në çështjet financiare.
Vetëm 61% e të anketuarve thanë se kishin njëfarë ndikimi mbi asetet e familjes, duke përfshirë tokën dhe pronën, ndërsa 68% thanë se nuk kishin kontroll mbi kohën e tyre dhe nuk kishin ndihmë për përkujdesje apo punë shtëpiake.
Sipas të dhënave të vitit 2018, vetëm 8% e grave shqiptare zotërojnë tokë, pavarësisht se ligji e lejon këtë. Kjo është për shkak të traditës që burrat të jenë kryefamiljarë. Vlen gjithashtu të theksohet se burrat de facto caktohen ‘kryefamiljare’ në çështjet ligjore dhe dokumentet institucionale.
Rezultatet e raportit tregojnë se gratë e kanë kontrollin e pasurisë vetëm nëse janë sende si pajisje të vogla kuzhine (92%).
Një 41% e vogël e grave thanë se ndiheshin të fuqizuara personalisht, me shumicën dërrmuese që ndiheshin të pushtuara nga burrat në jetën e tyre. Për më tepër, 14% mendonin se dhuna në familje ishte e justifikuar në rastet kur gruaja tradhëtonte ose sfidonte burrin e saj. Për më tepër, 52% u identifikuan me norma dhe tradita të dëmshme shoqërore që mbështesin seksizmin, edhe pse është në dëm të tyre personal.
Këto norma të dëmshme përfshijnë shprehje si “nënat duhet të marrin shumicën e vendimeve për mënyrën se si rriten fëmijët, përgjegjësia kryesore e babait është të sigurojë financiarisht fëmijët, dhe disa lloje punësh nuk janë të përshtatshme për gratë”.
Kur bëhet fjalë për liritë fizike dhe ligjore, pak më shumë se gjysma thanë se gëzonin lirinë personale të lëvizjes, ndërsa vetëm 9% thanë se i kuptonin dhe kishin akses në të drejtat e tyre civile. Njëzet e dy për qind thanë se mund ta përdornin sistemin ligjor. Kjo tregon se ndërkohë që ekziston një kornizë, gratë kanë pak njohuri për të drejtat e tyre ose shërbimet që janë në dispozicion.
Situata ishte e rëndë edhe kur bëhet fjalë për fëmijët. Vetëm 6% e të anketuarve patën sukses në të gjithë faktorët.
Për sa i përket arsimit, vetëm një e katërta e konsideronin veten të shkolluar funksionalisht, por 70% kishin një pikëpamje pozitive për të ardhmen e tyre arsimore dhe karrierën.
Në temën e mirëqenies së tyre emocionale dhe fizike, pothuajse 60% thanë se ishin të ekspozuar ndaj dhunës dhe abuzimit në një farë mënyre, kryesisht nga anëtarët e familjes dhe miqtë. Djemtë kishin më shumë gjasa të ishin viktima ose dëshmitarë të saj sesa vajzat.
Një e katërta e fëmijë thanë se kishin dëgjuar për dhunë seksuale në komunitetin e tyre, ndërsa vetëm 26% ishin të vetëdijshëm për dëmet dhe rreziqet në internet.
58% thanë se ishin të ekspozuar ndaj dhunës dhe abuzimit, kryesisht nga anëtarët e familjes dhe miqtë. Djemtë kishin më shumë gjasa të abuzoheshin sesa vajzat. Një e katërta thanë se kishin dëgjuar për dhunën seksuale në komunitet, dhe 26% u shprehën se kishin dëgjuar për dëmin nga interneti.
Akoma më shqetësues ishte fakti se rreth 7% e fëmijëve kishin shenja të mundshme të depresionit.
Në përgjithësi, raporti zbuloi se nivelet më të larta të arsimit tek gratë çuan në rritjen e niveleve të mirëqenies së fëmijëve. Më konkretisht, fëmijët e grave të shkolluara ushqehen më mirë dhe kanë nivele më të larta të vetëvlerësimit. Gratë e arsimuara në një nivel më të lartë gjithashtu kanë më pak gjasa të kenë pikëpamje seksiste, të kenë më shumë aftësi vendimmarrëse, më shumë kontroll mbi pasuritë dhe më shumë mirëkuptim për aksesin në asistencë ligjore. Megjithatë, ata kanë më pak gjasa të kenë kontroll mbi kohën e tyre për shkak të rolit të tyre si prindër, drejtimin e një shtëpie dhe punën në një punë sfiduese.
Raporti gjeti gjithashtu lidhje midis shëndetit mendor pozitiv të nënës dhe fëmijëve me vetëbesim pozitiv dhe qëndrime të të mësuarit. Seksizmi i grave ndikon gjithashtu në elasticitetin e fëmijëve – nënat me qëndrime seksiste kanë fëmijë me elasticitet më të ulët.
Më e rëndësishmja, nënat me fuqi vendimmarrëse dhe kontroll mbi pasuritë e familjes, të cilat nuk e pranojnë dhunën në familje dhe janë të lira nga dhuna në familje, mbrojnë gjithashtu fëmijët e tyre nga dhuna.
Pas analizës së raportit, World Vision ka bërë një sërë rekomandimesh, duke përfshirë adresimin e dhunës në familje ndaj grave dhe fëmijëve, adresimin e normave të dëmshme sociale dhe të komunitetit dhe investimin në modele efektive të fuqizimit të grave.
Ky artikull është realizuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian, në kuadër të Projektit “Reporting Diversity Network 2.0”, nën skemën e mbështetjes së granteve të vogla.
Përmbajtja e tij është përgjegjësi e vetme e “New Policy Group” dhe, si e tillë, nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Bashkimit Evropian apo të Rrjetit të Raportimit të Diversitetit 2.0.
