Gresa Hasa është një feministe radikale, aktiviste politike dhe shkrimtare e pavarur. Ajo ka studiuar Shkenca Politike në Universitetin e Tiranës dhe ka qenë aktive në sferën publike për shkak të angazhimit të saj me lëvizjen studentore “Lëvizja Për Universitetin”, dhe lëvizjen e majtë “Organizata Politike”, e cila merret kryesisht me të drejtat e punëtorëve.
Gresa ka qenë një zë kryesor në kauzën dhe lëvizjen feministe në Shqipëri përmes organizimit të protestave, punës me gra të klasës punëtore dhe njerëzve LGBT +, studimit dhe shkrimit për të drejtat e grave dhe LGBT + në vend dhe kthyerjen e feminizmit në temë debati publik. Ajo shkruan rregullisht në mediat shqiptare dhe të huaja, zakonisht për çështje politike, kulturore dhe sociale.
Ajo është gjithashtu një fytyrë e njohur në protestat e shoqërisë civile, ku zakonisht e gjen me megafon në dorë.
Edhe nëse nuk pajtoheni me të, ajo ka aftësinë ta paraqesë çështjen e saj në atë mënyrë që ta gjeni veten duke vënë në pyetje pikëpamjet tuaja.
Si do ta përshkruanit veten me tre fjalë?
E vendosur, e çrregullt, bindëse.
Si mendoni se të tjerët do t’ju përshkruajnë me tre fjalë?
Varet se kush janë të tjerët. Nëse pyesni miqtë e mi të afërt, jam e sigurtë se ata do t’ju jepnin një përgjigje të ndryshme nga profesorët e mi në universitet ose prindërit e mi ose fqinjët ose njerëzit që më njohin vetëm nga daljet e mia në TV apo përgjithësisht angazhimi im në sferën publike. Kam dëgjuar njerëz që më quajnë “të guximshme” po aq sa i kam dëgjuar duke më quajtur “arrogante” dhe “kurvë”, në varësi të çështjes për të cilën kam qenë duke folur, sa sfiduese apo e brishtë mund të jetë. Për shembull, unë e di me siguri se sa herë që flas kundër patriarkalizmit dhe sistemit socio-ekonomik që ushqen këtë mentalitet, do më quajnë “trime” dhe “kurvë”. Mendoj se ky është çmimi që gratë duhet të paguajnë për guximin për të sfiduar normat patriarkale dhe rolin që një shoqëri si ajo në të cilën po jetoj na ka detyruar gjithmonë, rol që ne po përpiqemi të shtypim dhe rindërtojmë.
Sidoqoftë, unë mund t’ju siguroj se është një spektër më i gjerë dhe i larmishëm i mbiemrave duke filluar nga fjalë shumë lajkatare e deri tek ato tmerrësisht shumë ngacmuese.
Cilat janë sfidat më të mëdha me të cilat përballeni dhe si i kapërceni ato?
Të mos humbas besimin në atë që jam duke bërë. Kjo është shumë e rëndësishme!
Luftimi kundër një sistemi shtypës dhe korruptiv që ka gjykatat, policia e shtetit, media dhe instrumente të tjera të fuqishme në xhepin e pasëm për tu marrë me ju, nuk është e lehtë. Kjo nuk është një luftë e pamundur, thjesht shumë e vështirë, sidomos kur njerëzit e fuqishëm që miqtë e mi dhe unë po kritikojmë dhe protestojmë kundër, janë dhe njerëz të rrezikshëm. Ata janë ose kriminelë të pasur dhe të fuqishëm ose janë të lidhur me kriminelë të pasur dhe të fuqishëm. Ndonjëherë mund të jenë të dyja. Ata do të bëjnë gjithçka për të të shterruar, për të të lënduar, për të të detyruar të hiqni dorë.
Për më tepër, kjo është një luftë kundër një sistemi që dëshiron që ne të ndjehemi të dëshpëruar, të pafuqishëm, pesimist. Sistemi mund të rritet më i fortë dhe të mbetet gjallë vetëm nëse ne nuk jemi, vetëm nëse heqim dorë dhe kthehemi në kadavra sociale, të pushtuar plotësisht.
Sistemi dëshiron që ne të jemi saktësisht kështu sepse vetëm kështu nuk do të ishim në gjendje të organizohemi dhe të luftojmë. Kjo është arsyeja pse optimizmi është rezistenca përfundimtare! Do të doja të citoja Angela Davis këtu kur thotë: “Optimizmi është veprim politik. Optimizmi është një domosdoshmëri absolute! Ju duhet të veproni sikur të ishte e mundur të ndryshoni rrënjësisht botën. Dhe ju duhet ta bëni këtë gjatë gjithë kohës. ”
Ju ushqeni optimizëm dhe gjallëri përmes kolektivitetit; duke u organizuar me të tjerët dhe duke qenë pjesë e diçkaje që e dini se është shumë më e madhe dhe e rëndësishme se ju; diçka që kapërcen individualitetin ose ndjenjat personale … një ide ose një besim që ju jeni të vetëdijshëm se do të vazhdojë të jetojë edhe kur ju nuk do të jeni. Ne jemi qenie shoqërore. Ne jemi pjesë e një tërësie dhe në mes të një lëvizjeje të madhe shoqërore është pikërisht aty ku ndiheni të fuqizuar dhe të gjallë.
Unë e investoj kohën time me burra dhe gra të reja, inteligjentë dhe të guximshëm që më frymëzojnë çdo ditë dhe që më frymëzojnë më shumë, në ato momente të errëta kur ndihem sikur është e pamundur të vazhdoj. E di që nuk jam vetëm dhe e di se kjo është më e rëndësishme se unë.
Si e mendoni ju shoqërinë perfekte?
Një shoqëri nuk ka pse të jetë perfekte për të qenë e mirë. Ne nuk jemi perfekt, për këtë besoj se është e vështirë për ne që të materializojmë shoqërinë e përsosur. Sidoqoftë, së bashku me motrat dhe vëllezërit e mirë në krah, unë po luftoj për një shoqëri të barabartë dhe të drejtë, një shoqëri e tillë ku të jesh grua nuk do të thotë të kesh frikë, pasiguri ose vdekje; ku ka mjaft mallra për të gjithë dhe ato shpërndahen tek të gjithë ne, jo vetëm tek disa prej nesh; ku arsimi dhe kujdesi shëndetësor janë falas dhe të arritshëm për të gjithë; ku punëtorët e vendosin vetëm se çfarë besojnë dhe jeta e tyre nuk varet nga keqardhja e pronarit të tyre.
Një shoqëri e drejtë është një shoqëri ku nuk ka njerëz të varfër sepse shteti kujdeset për të gjithë ata që nuk mund të kujdesen për veten e tyre.
Një shoqëri e drejtë është ajo që është e orientuar drejt vlerave tona më të thella njerëzore, si dashuria. Në një shoqëri të drejtë, jeta e njeriut, natyra dhe marrëdhëniet që ndërtojmë me njëra-tjetrën kanë më shumë rëndësi se paratë dhe objektet.
Unë dua të luaj pjesën time të vogël për të ndihmuar të bëj të mundur që një shoqëri e tillë të lulëzojë përpara se bota ku po jetojmë të digjet nga pakujdesia, pesimizmi dhe lakmia e të pasurve.
Kush ose çfarë është armiku juaj dhe pse?
Armiku im është një sistem që funksionon për t’i mbajtur gratë dhe burrat të ndarë, një sistem që na shtyp ne si gra, si punëtorë dhe si qytetarë të botës së lirë; një sistem që vë paratë para jetës dhe natyrës njerëzore; një sistem që sheh armiq atje ku nuk ka asnjë.
Një sistem i tillë është çnjerëzor dhe i padrejtë, për këtë arsye meriton të rrëzohet.
Më trego si është të jesh një grua në 2020?
Unë mendoj se të jesh një grua është sfiduese, pavarësisht kombësisë që vuloset në pasaportat tona. Fatkeqësisht, gratë janë ende të diskriminuara dhe shoqëria pret gjëra të padrejta dhe absurde ndaj nesh. Ky është një problem në të gjithë botën. Ajo që e bën një shoqëri të ndryshme nga një shoqëri tjetër është mënyra se si zgjedh të merret me problemet dhe fenomenet.
Kështu, unë mendoj se gratë shqiptare janë kaq të shtypura, saqë atyre u mohohen dhe liritë themelore kur vjen fjala për veprime të ndryshme emancipuese, të cilat do t’i çlironin ato sado pak nga zinxhirët e patriarkalizmit. Unë po flas këtu posaçërisht për organizimin e punës. Gratë punëtore nuk pranohen – jo me ligj – por de-fakto, të organizohen në sindikata të lira, demokratike dhe të pavarura nga puna e tyre, të cilat do t’i ndihmonin ata të kapërcejnë zinxhirë të caktuar, duke kërkuar të drejta, të cilave u janë mohuar atyre në vendin e punës, si paga të mira dhe më pak orë pune. Kjo do t’i ndihmonte ato të kapërcenin pengesat e tjera patriarkale. Për shembull, në shtëpi. Fitimi i të ardhurave të mira, mbrojtja nga një sindikatë punëtore që i bën presion kompanisë për të cilën punojnë (që zakonisht nënkupton një njeri me ngjyrë të bardhë të privilegjuar, të fuqishëm dhe të korruptuar i cili do të përpiqet të shtypë çdo formë të rezistencës, ndonjëherë duke përdorur lidhjet e tij), do t’u jepte atyre mundësinë që të mirëmbajnë financiarisht veten e tyre. Kjo do të thotë që ata mund të divorcohen dhe të mos jetojnë më me një njeri të dhunshëm, i cili gjithashtu mund t’i vriste ata nëse do të ishte rasti.
Unë besoj se dhuna gjinore është çështje klasore. Shumica e grave që janë vrarë në Shqipëri i përkasin shtresave të varfra sociale. Ata vijnë nga familje të klasës punëtore ose janë vetë punëtorë të paguar ose të papunë dhe të varur ekonomikisht nga një anëtar mashkull i familjes ose i dashuri/partneri/miku, i cili në shumicën e rasteve ndodh të jetë i dhunshëm deri në vrasjen e tyre.
Unë jam e vetëdijshme për privilegjet e mia si një grua e klasës së mesme në Shqipëri, por statusi im nuk përfaqëson atë të shumicës së popullsisë, veçanërisht grave.
Cili është vizioni yt për 10 vitet e ardhshme?
Për të gjetur mënyra më inteligjente dhe më të mira për të vazhduar rezistencën dhe për të shpresuar, të copëtoj këtë sistem të padrejtë, pak nga pak, çdo ditë. Kjo është një luftë e gjatë që kërkon shumë durim. Përvoja më ka mësuar shumë deri tani!
Pse e bën këtë që bën?
Do ju tregoj një histori.
Verën e kaluar, po pija çaj me një miken time të dashur, i cili është aktivist në të njëjtën lëvizje politike, së cilës i përkas. Ajo dhe shtatë aktivistë të tjerë u dënuan me 2 muaj burg, shërbim provë dhe punë në komunitet për përfshirjen e tyre në rezistencën studentore tre vjet më parë ku kërkuan reformë në sistemin arsimor për ta bërë atë më gjithëpërfshirës, të drejtë dhe të mundshëm për të gjithë.
U mahnita aq shumë nga sa shqetësuese dhe e rraskapitur dukej ajo atë ditë nga puna që duhej të kryente si pjesë e punës në komunitet të vendosur nga gjykatësi, saqë e kapa veten duke përjetuar një tornado emocionale të revoltës, zemërimit dhe shqetësimit.
Nuk mund të rrija pa menduar: Pse e bëjmë atë që bëjmë me një kosto kaq të lartë personale?
Aktivizmi në një mjedis sfidues dhe agresiv si ai në Shqipëri kërkon shumë sakrifica. Në këtë proces, ju humbni shumë gjëra. Shokë që keni menduar se keni. Të Dashurit. Njerëzit me të cilët jeni rritur dhe të tjerët që keni takuar gjatë rrugës. Njerëzit për të cilët me të vërtetë jeni kujdesur dhe keni vlerësuar.
Ju humbisni sigurinë. Paqen e mendjes. Ju humbni një punë pas tjetrës. Në fakt, edhe mbajtja e një pune normale bëhet një luftë më vete. Askush nuk dëshiron të ketë rreth tij, dikë që ka probleme, dikë, ekzistenca e të cilit në të njëjtin vend si punëtorët e tjerë do të shkaktonte shqetësim.
Ju humbusni privatësinë tuaj. Ju humbisni lidhjet e ngushta familjare. Angazhimi juaj publik ka një kundër-efekt për të dashurit tuaj. Ata do të duhet të vuajnë për shkakun tuaj dhe kjo bëhet ngarkesë. Ata do të përballen me ngacmime për shkakun tuaj. Ata do të pushohen nga puna për shkakun tuaj. Ata do të kërcënohen për shkakun tuaj. Ata do të jenë subjekti kryesor i thashethemeve për njerëzit që nuk kanë asgjë më të mirë të bëjnë me jetën e tyre përveç që të flasin gjepura për njerëz të tjerë
Do të arrestoheni. Do të dhunoheni. Do të kaloni orë ose ditë pas hekurave. Do të akuzoheni. Ata do t’ju bëjnë të paguani në një mënyrë ose në një tjetër, janë paratë që ata po marrin nga ju apo çdo pjesë të shpirtit tuaj. Dyert do të mbyllen në fytyrën tuaj pa mëshirë.
Por ti nuk heq dorë. Ti qendron së bashku me miqtë tuaj. Ata janë gjithçka që keni kur nuk keni asgjë tjetër për të humbur. Ju mbroni ata dhe ata ju. Kaq dini dhe kjo është e mjaftueshme.
Ju nuk hiqni dorë sepse nga thellësia e zemrës suaj besoni në këtë lëvizje, ju besoni në këtë IDE. Ju ktheheni pas në kohë përgjatë historisë dhe shihni se njerëzit kanë dhënë jetën e tyre për ide. Sepse idetë kanë rëndësi! Ata janë më të rëndësishëm se ne. Të gjithë do të vdesim një ditë por idetë tona do të vazhdojnë të jetojnë.
Ju nuk hiqni dorë sepse edhe në momentet më të errëta që mund t’ju duhet të kaloni, ju e dini që gjërat do të ndryshojnë. Ata do të ndryshojnë me siguri sepse ne po punojmë shumë për t’i bërë ato të ndryshojnë; sepse pa marrë parasysh sa humbim, ajo që do të fitojmë është shumë më e madhe dhe më e dobishme se ne dhe luftërat tona personale.
Ju nuk hiqni dorë sepse e dini se kur u krijua kjo botë, ajo kishte vend dhe të mira të mjaftueshme për të gjithë, jo vetëm disa nga ne … Sepse jeta është e çmuar dhe të gjithëve duhet t’i jepet mundësia të shijojë frytet e saj. Por më e rëndësishmja, sepse ju e kuptoni shumë mirë vlerën e lirisë, sepse u rritët në mungesë të saj dhe mungesa e saj ju ka bërë më të pjekur dhe të vetëdijshëm.
Sepse ne jemi qenie politike dhe si të tilla kemi përgjegjësi ndaj njëri-tjetrit, detyra njerëzore që duhet të realizojmë në një mënyrë ose në një tjetër. Sepse dashuria, dhembshuria, solidariteti dhe humanizmi janë të panegociueshme dhe (gjithnjë) ia vlen të luftosh për to.
Sepse ne jemi tmerrësisht të çmendur.
A frikësoheni ndonjëherë? Si reagon familja juaj ndaj asaj që bëni?
Shqetësohem ndonjëherë. Stresohem, shumë. Sidoqoftë, nuk trembem. Të jesh pjesë e një lëvizjeje të madhe shoqërore më jep forcë dhe frymëzim. Të kujton se nuk jeni vetëm dhe lufta për të cilën jeni angazhuar është më e madhe se ju. Çfarëdo që të ndodhë, lufta do të vazhdojë derisa gjithçka të kthehet në vendin e duhur, atje ku i përket dhe nuk mendoj se ka ndonjë gjë tjetër më emocionuese në jetë sesa kjo…
Familja ime është në dijeni të angazhimit tim dhe prindërit e mi janë mbështetësit e mi më të mëdhenj. Megjithatë, ndryshe nga unë, ata tremben. Ndonjëherë ata shqetësohen më shumë sesa duhet sepse janë prindër. Ne komunikojmë me njëri-tjetrin, ne përpiqemi t’i flasim gjërat me qetësi dhe përpiqem t’i bëj ata të kuptojnë pse nuk mund ta bëj, përpiqem t’i mbroj ata dhe t’i shpëtoj nga telashet.
Çfarë këshille do t’i jepje vetes tënde në një moshë të re?
Të lindësh vajzë dhe të rritesh në një shoqëri shumë patriarkale, vjen me shumë pasiguri dhe dhunë. Këshilla që do t’i jepja vetes sime në një moshë të re dhe çdo vajze dhe gruaje atje është që t’i besoni kurajos tuaj dhe asnjëherë të mos lejoni që dikush të bëjë që të ndiheni sikur jeni më pak se sa jeni në të vërtetë sepse ajo që jeni është një person i fortë dhe kurajoz . Unë do t’u thoja atyre: Ju mundeni!
Publikuar më parë tek The Balkanista.
Përkthyer nga Exit.al.
Kjo intervistë është e para nga 52 intervista, pjesë e nismës ’52 Gra Shqiptare’
