Problemi me Shqipërinë në luftën kundër korrupsionit ëshët moszbatimi i ligjeve, proceseve, kodeve dhe kornizave të tjera ligjore në fuqi. Për më tepër, reformat e bëra duhet të zbatohen dhe jo të lihen në letër.
Ky është mendimi i Sophie Meudal-Leenders, një nga raportueset e raportin të 5-të të Vlerësimit të Grupit të Shteteve të Këshillit të Evropës Kundër Korrupsionit në vend (CoE GRECO) që u botua këtë javë.
Duke folur për Exit Neës në një intervistë ekskluzive, ajo shpjegoi se Shqipëria është shumë e mirë për të bërë ligje, por çështja qëndron në zbatimin e tyre.
Ajo tha se ka shembuj ku ekziston një kornizë e mirë ligjore kundër korrupsionit, por që njerëzit nuk janë të vetëdijshëm për përgjegjësitë e tyre, kujt t’i raportojnë, apo edhe se si funksionon ai.
Për sa i përket Kodit të Etikës për Ministrat i cili u miratua në 2013, GRECO dyshon që ai të jetë zbatuar ose nëse Komiteti i Etikës është funksional. Ata bënë thirrje që kjo të adresohet dhe të futen masa shtesë si aktivitetet sensibilizuese për çështje të lidhura me integritetin për të gjithë ministrat dhe këshilltarët politikë. Ata vunë në dukje se asnjë ministër nuk ishte i detyruar të tërhiqej nga asgjë për shkak të një konflikti interesi, duke hedhur kështu dyshime mbi efikasitetin e sistemit.
Greco gjithashtu vuri re se ky kod nuk zbatohet nga anëtarët e Këshillit të Ministrave. Ai gjithashtu zbuloi se nuk kishte asnjë dispozitë për rastin kur Kryeministri shkel kodin. GRECO nuk ishte në gjendje të përcaktojë ndonjë vlerësim të punës së Komitetit ose rezultatin e punës së tij.
Por kjo është edhe një çështje kulturore tha ajo. Ajo shpjegoi se në shumë vende, kultura ka një ndikim në perceptimin e korrupsionit. Shumë nuk e kuptojnë që korrupsioni mund të përfshijë nepotizëm, favore, apo edhe të ndihmojë një mik të familjes për të gjetur një punë.
“Nuk ka të bëjë vetëm me pranimin e ryshfetit”, tha ajo. Kjo mund të çojë në sfida në zbatimin e reformës anti-korrupsion, pasi shpesh kërkohet një ndryshim kulturor.
“Në Shqipëri kjo është pjesë e problemit, por ne e shohim këtë edhe në vendet e tjera. Ndryshimi nuk është diçka që mund ta shpejtoni vërtet, por përkundrazi shpresoni se me vullnet dhe përpjekje politike, do të ndodhë natyrshëm. ”
Ajo shtoi: “Ky procesi i vlerësimit i GRECO-s nuk është një proces afatshkurtër, është në vazhdim dhe kërkon përpjekje nga të gjithë palët e interesuara.”
“Është e vështirë të përcaktohet se sa kohë do të duhet, është diçka për të cilën Shqipëria do të duhet të angazhohet në një periudhë afatgjatë.”
Për sa i përket vullnetit politik në Shqipëri, Leenders vuri në dukje se Shqipëria ka një histori të mirë me zbatimin e rekomandimeve të GRECO. Ajo tha se në raundet e mëparshme, shkalla e zbatimit ishte 93%. Kjo, tha ajo, tregon një vullnet të mirëfilltë politik për t’u përmirësuar dhe për të qenë më të mirë.
Në krahasim me vendet e tjera Shqipëria, tha Leenders se asnjë vend nuk është i përsosur. Edhe ata që renditen shumë mirë për transparencën dhe mungesën e korrupsionit, siç është Suedia, ende kanë probleme. Por ajo ishte e qartë se ka shumë përfitime në miratimin e reformës kundër korrupsionit. Ndërsa korrupsioni shpesh favorizon ata që janë në pushtet, lufta ndaj tij sjell avantazhe.
“Ju duhet t’ia komunikoni këto përfitime aktorëve politikë. Ashtu si me procesin e pranimit në BE, reformimi dhe kalimi i kapitujve dhe përmirësimi, ka përfitime të mëdha për figurat politike dhe vendin”, tha ajo.
Exit vuri në dukje se GRECO i kishte lënë një numër të madh rekomandimesh për Shqipërinë. Kjo, tha ajo është një gjë pozitive pasi i jep qeverisë shumë mënyra të vogla se si mund të bëjnë përmirësime, në vend që të japë rekomandime të gjera që mund të jenë më të vështira për t’u zbatuar.
“Ka gjëra që Shqipëria po i bën mirë. Plani i Integritetit i shkruar nga Ministria e Drejtësisë për shembull, ky mund të përdoret si bazë për ministritë e tjera”. Ajo bëri thirrje për miratimin e saj të shpejtë, duke marrë parasysh të gjitha rreziqet me të cilat përballen ministrat dhe këshilltarët politikë gjatë ushtrimit të detyrave të tyre.
Ajo gjithashtu tha që platforma e deklarimit të pasurisë ishte një mekanizëm pozitiv edhe pse nuk është ende funksional. SPAK gjithashtu duhet të bëhet më efikas dhe rastet e referuara nga ILDKPKI duhet të ndiqen siç duhet, shtoi ajo.
Ajo shtoi se politizimi i zyrtarëve të lartë në forcën e policisë ishte gjithashtu problem.
“Kur keni emëruar politikisht zyrtarë në Policinë e Shtetit ose që japin dorëheqjen për arsye personale para përfundimit të mandatit të tyre të parë, sa herë që qeveria ndryshon, kjo rezulton në mungesë besimi nga publiku. Ata mund të mos kenë besim në polici, ”vërejti ajo.
Procesi kalimtar i verifikimit që po ndodhë në polici gjithashtu ngren shqetësime. GRECO vuri në dukje se procesi ka të ngjarë të rezultojë në largimin e një numri të lartë të stafit të kualifikuar, duke e bërë të vështirë ushtrimin e funksioneve kryesore të policisë. Ata gjithashtu theksuan se procesi nuk heton në mënyrë të duhur të gjitha rreziqet e integritetit, duke ngritur dyshime mbi integritetin e procesit.
Leenders shpreson se rekomandimet e GRECO-s do të zbatohen, dhe se Shqipëria do të përmirësohet.
