Pavarësisht niveleve të larta të krimit të organizuar në Shqipëri, ekziston një “nivel shumë i ulët i bindjes”, sipas Raportit Rajonal të Zyrës së Kombeve të Bashkuara për Drogat dhe Krimin mbi Krimin e Organizuar në Ballkanin Perëndimor.
Raporti vuri në dukje se janë bërë rreth 44 dënime për krim të organizuar midis 2016 dhe 2018. U zbulua gjithashtu se vetëm 20% e të arrestuarve u përballën ndonjëherë me gjykatën dhe duhet një hetim i mëtejshëm për të kuptuar në cilën fazë rastet e krimit të organizuar nuk po vazhdojnë, dhe pse.
Nga dënimet për krim të organizuar midis 2013 dhe 2018, shumica ishin për prodhimin e drogës, pasuar nga trafikimi i drogës dhe pastrimi i parave. Përsëri, kishte pak dënime në përgjithësi.
Shqetësimi më i madh i Shqipërisë kur bëhet fjalë për krimin e organizuar është prodhimi vendas i kanabisit si dhe trafikimi i drogës. Raporti zbuloi se Shqipëria është gjithashtu një vend tranzit, veçanërisht për trafikimin e heroinës përgjatë rrugës Ballkanike përmes Turqisë, Bullgarisë, Maqedonisë Veriore, drejt Italisë dhe vendeve të tjera të BE.
Është gjithashtu një vend tranzit për trafikimin e kokainës nga Amerika e Jugut, veçanërisht Kolumbia, në Evropën Perëndimore dhe Qendrore. Konfiskimet e kokainës të bëra nga autoritetet shqiptare u rritën nga 4 kg në 2012 në një kulm prej 631 kg në 2018, konfiskimet e 10-të më të mëdha të raportuara nga çdo vend evropian në atë vit dhe i dyti për nga madhësia në Evropën Jug-Lindore (pas Turqisë).
Ndërsa u vu re se përfshirja e grupeve shqiptare në këto krime duket se ka rënë kohët e fundit, prodhimi i kanabisit dhe trafikimi i kanabisit në vendet e tjera është rritur.
UNODC shkroi se midis 2014 dhe 2018, Shqipëria u përmend si “vendi kryesor i origjinës” i kanabisit i gjetur në tregjet evropiane. Në Evropën Qendrore ajo zinte 24% të tregut, duke u rritur në 61% në Evropën Jug-Lindore.
Siç është përmendur në raportet e tjera të fundit, UNODC zbuloi se bandat kriminale shqiptare po fitonin rëndësi në trafikun e drogës në vende të tjera evropiane si Italia, Greqia, Zvicra, Belgjika dhe Austria. Vë në dukje se ndërsa mund të ketë rënie të trafikimit për dhe nga Shqipëria, kjo ndodh për shkak se grupet e krimit të organizuar janë më të përfshirë në aktivitete të drogës në vendet e tjera, prandaj janë jashtë mundësive të autoriteteve shqiptare.
Numri i përgjithshëm i personave që kishin shtetësinë shqiptare të arrestuar për trafik kokaine në Evropën kontinentale jashtë Shqipërisë u rrit – siç u raportua nga vendet anëtare në UNODC në pyetësorin e raportit vjetor – nga 115 në 1998 në 1,935 në 2018. Në shumë raste, dërgesat e kokainës të organizuara nga Grupet shqiptare të krimit të organizuar tani anashkalojnë plotësisht territorin e Shqipërisë.
Aktivitetet e grupeve të krimit të organizuar shqiptar në trafikun e përgjithshëm të drogës jashtë Shqipërisë u rritën gjithashtu ndjeshëm, me arrestimet e personave që kishin shtetësi shqiptare në Evropë jashtë Shqipërisë duke u rritur nga 992 në 1998 në 9,357 në 2018.30.
Por aktivitetet e grupeve shqiptare të krimit të organizuar nuk janë të kufizuara në Evropën kontinentale. Grupet shqiptare të krimit të vendosura në Mbretërinë e Bashkuar kanë vendosur kontroll dhe ndikim në të gjithë tregun e trafikut të drogës atje, veçanërisht në tregun e kokainës. Këta kriminelë të organizuar gjithnjë e më shumë po krijojnë marrëdhënie me furnitorët e kokainës në Amerikën Latine për të ushtruar më shumë kontroll mbi tregjet.
Për sa i përket pastrimit të parave, UNODC vuri në dukje një “angazhim të nivelit të lartë politik për të punuar me FATF dhe MoneyVal” pasi Shqipëria u përfshi në listën gri të FATF. Sipas vlerësimeve të MoneyVal, Shqipëria ka bërë mirë në zbatimin e rekomandimeve të saj, por koha do të tregojë nëse këto vazhdojnë për një kohë të gjatë.
Sidoqoftë, ndjekjet penale për pastrim parash ndryshojnë dhe dënimet mbeten në nivele shumë të ulëta. Kishte vetëm 14 dënime në 2018, një rënie nga 27 në 2017. UNODC tha se kjo mund të jetë për shkak të përpjekjeve joefikase kundër pastrimit të parave dhe mungesës së të kuptuarit se si të ndiqen raste të tilla. Ai vuri në dukje se shumë procedura të pastrimit të parave u pezulluan ose u ndaluan nga prokuroria.
Sa i përket qarkullimit të armëve të paligjshme, UNODC vuri në dukje një “mjedis të mundshëm për kriminelët e organizuar” për shkak të mungesës së rregulloreve të ngurta. Disa iniciativa nga qeveria për të zbrazur rezervat publike nuk i ndaluan shumë armë të jenë akoma në qarkullim.
Shqipëria gjithashtu mori një përmendje për përhapjen e hakerave që punojnë me grupe kriminale ndërkombëtare dhe janë nënkontraktuar për të kryer sulme ndaj bankave, institucioneve publike ose të ngjashme. Për sa i përket formave të tjera të krimit kibernetik, mashtrimit me karta krediti, shpërndarjes së materialeve të abuzimit seksual të fëmijëve ose piratëve audiovizive, interneti gjithashtu lehtëson trafikimin dhe shpërndarjen e drogës, rekrutimin e viktimave të trafikimit, shpërndarjen e mallrave të falsifikuara dhe shumë aktivitete të tjera kriminale, të tilla si si trafikim i drogës dhe qenieve njerëzore, u vërejtën.
Në raportin e fundit të GRETA-s, u tha se interneti dhe mediat sociale janë mënyra të njohura për të rekrutuar gra dhe fëmijë për shfrytëzim seksual. Sekretari Ekzekutiv i GRETA-s i tha Exit se qeveria duhet të bëjë më shumë për të kërkuar në mënyrë aktive për këta individë dhe për të parandaluar që krimet e mëtejshme të ndodhin.
Ballkani Perëndimor është një origjinë dhe destinacion për trafikimin e personave dhe përfshin pothuajse tërësisht gra dhe vajza të trafikuara për shfrytëzim seksual. Viktimat më të zbuluara të trafikimit të personave në rajon (96 përqind) vijnë nga tre vende: Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina dhe Serbia.
UNODC raportoi se në Evropën Perëndimore, viktimat shqiptare zbuloheshin më shpesh sesa viktimat e tjera të trafikimit njerëzor nga vendet e Ballkanit. Midis vitit 2013 dhe 2018, janë raportuar rreth 533 viktima totale, 304 vetëm në Mbretërinë e Bashkuar. Pati një rritje të madhe të numrit të grave dhe vajzave që trafikohen në vitin 2018, megjithëse raporti kujton se shumica e viktimave mbeten të pazbuluara
Një grua që u foli autorëve të raportit tha se gratë janë të dëshpëruara të punojnë jashtë sepse “nuk ka të ardhme këtu [Shqipëri]” ajo shtoi se “Austria është plot me gratë tona [shqiptare]”.
Tema e kontrabandës së migrantëve gjithashtu u ndalua në raport. Këto rrjete të përbërë nga grupe shqiptarësh dhe irakianë dhe kurdë kontrollojnë pjesë të mëdha të rrjetit të kontrabandës në rajon.
Grupet shqiptare të kontrabandës njerëzore gjithashtu u organizuan ndryshe. Ata ishin të strukturuar më ngushtë, me operacione më të buta dhe integrim më të mirë midis anëtarëve të grupit. Migrantët e kontrabanduar shqiptarë pothuajse ekskluzivisht kishin për qëllim të shkonin në Mbretërinë e Bashkuar ose Shtetet e Bashkuara. Kontrabandistët e tyre ishin gjithashtu shqiptarë dhe grupet kishin tre nivele kryesore hierarkike.
Është vërejtur se disa grupe kishin bashkëpunuar me policinë kufitare pasi kishte prova që migrantët ishin kthyer nga kufiri dhe u ishte thënë të provonin një herë tjetër. Kjo u vërtetua nga Exit.al në një intervistë me një trafikant në fillim të këtij viti.
UNODC vuri në dukje se në kohën e shkrimit, nuk kishte asnjë “vlerësim të kërcënimit të krimit të rëndë dhe / ose të organizuar” kombëtar të kryer në vend nga qeveria dhe asnjë plan veprimi ose strategji për të luftuar krimin e organizuar.
Për më tepër, roli i mundësuesve të përcaktuar si “individë, mekanizma dhe situata që luajnë një rol të rëndësishëm në lehtësimin e aktiviteteve të krimit të organizuar – qoftë me dashje apo pa dashje – duke rritur përfitimet dhe shkallën e tij duke ulur rreziqet e tij” dhe ryshfet, korrupsion dhe pengim i drejtësisë ishin të detajuara si disa nga mjetet që lehtësojnë krimin e organizuar.
U vu në dukje se korrupsioni është një “problem serioz në Shqipëri”, veçanërisht brenda policisë dhe agjencive të zbatimit të ligjit dhe pavarësisht reformës gjyqësore dhe vetingut të policisë.
