Më shumë se gjysma e grave dhe vajzave të trafikuara në Shqipëri refuzohen nga familja e tyre kur arrijnë t’i shpëtojnë kalvarit të vuajtjeve.
Rreth 2% rrezikojnë të trafikohen përsëri për shfrytëzim seksual, lypje, punonjëse të skllavërisë ose të bandave kriminale. Një e treta e të trafikuarve në vend janë fëmijë.
Këto janë statistikat tronditëse të siguruara nga Brikena Puka, drejtoresha ekzekutive në strehën e VATRA-s për viktimat e trafikimit në Vlorë, Shqipërinë e Jugut.
Gjatë një interviste me Exit, ajo shpjegoi se stigmatizimi shoqëror do të thotë që shumë gra dhe vajza që arrijnë t’i shpëtojnë kthetrave të trafikantëve, përballen me probleme në riintegrimin me familjet e tyre.
Ekziston një njollë në shoqërinë shqiptare. Sidomos nëse ato janë trafikuar për seks, familjet e tyre kanë turp. Ato e shohin atë si diçka të turpshme dhe shkatërron nderin e tyre. Familjet jo gjithmonë i pranojnë ato dhe ne kemi shumë vështirësi në ndërmjetësimin e kësaj, ”shpjegoi ajo.
Në këto raste, Strehimorja VATRA bën gjithçka që mundet për të siguruar strehim dhe ndihmë për to. Qendra Vatra i ofron një strehëz, mund të ndihmojë me kostot e qirasë dhe ofrojë ndihmë të vazhdueshme psikologjike, mjekësore dhe arsimore. Ata madje ofrojnë programe të kulturore ndihmuar këto gra dhe fëmijët e tyre të fitojnë një farë sensi të normalitetit.
Por është akoma e vështirë. Shumica e grave që kalojnë përmes Vatrës janë shfrytëzuar seksualisht, përdhunuar, abuzuar dhe rrahur. Ato vuajnë nga trauma, si dhe nga fakti që refuzohen ose shikohen me turp nga familja dhe shoqëria e tyre.
Por nuk janë vetëm familjet që refuzojnë të mbijetuarat e kthyera. Ajo shpjegon se ka pasur raste kur familja u ka shitur fëmijët trafikantëve. Ka edhe shumë raste kur një burrë do t’i afrohet një familjeje dhe të njoftojë qëllimin ose dëshirën e tij për t’u martuar me vajzën e tyre. Pasi familja bie dakord, vajza trafikohet brenda Shqipërisë, ose çohet jashtë vendit dhe shitet.
Brikena shpjegon se shumë prej familjeve nuk janë të vetëdijshme për trafikimin dhe rreziqet. Ata nuk i dinë “flamujt e kuq” dhe u binden kriminelëve manipulues që gënjejnë për të pasur akses tek anëtarët e familjes.
Për më tepër, disa nga këto gra vijnë nga familje ku dhuna dhe abuzimi seksual ka ekzistuar. Këto gra janë tashmë të prekshme dhe vijnë nga familje shumë të varfra në zonat rurale. Trafikimi për lypje është një çështje veçanërisht e përhapur në këto raste, thotë Brikena.
Vatra merret me rastet kur gratë kthehen nga jashtë por edhe me rastet e trafikimit ndërkombëtar. Kur u pyet nëse gratë do të rehabilitoheshin më mirë jashtë vendit, apo në Shqipëri, Brikena tha se kjo varet nga situata.
Në rastet kur anëtarët e familjes mund t’i refuzojnë ato ose ekziston rreziku i abuzimit, dhunës ose trafikimit përsëri, mund të jetë më mirë të qendrojnë jashtë sesa të kthehen në Shqipëri. Por në rastet kur rreziku është më i ulët, shërbimet e VATRA-s funksionojnë mirë për t’i dhënë atyre një shans të mirë për ri-integrim në shoqërinë shqiptare.
Për ato që janë kthyer në Shqipëri, Brikena tha se priten në aeroport nga një përfaqësues i VATRA (në rastet kur VATRA është njoftuar) dhe një punonjës social ose psikolog. Nëse gruaja dëshiron të aplikojë për “statusin e viktimës”, ajo duhet t’i nënshtrohet një interviste policore.
Unë pyeta nëse kjo do të ishte traumatike për gratë, por Brikena tha që intervista nuk duhet të zhvillohet menjëherë dhe mund të bëhet “disa ditë më vonë”. Nuk besoj që ky është një proces traumatik.
Më pas gruas i jepet një zgjedhje e strehëzave ku mund të shkojë dhe ajo mund të vendosë, me ndihmën e stafit, rrugën më të mirë për të. Ndërsa puna që bën VATRA është e shkëlqyeshme, ka akoma për të bërë.
Brikena tha se kur streha filloi në 1997, qeveria refuzoi të pranonte se trafikimi i qenieve njerëzore nga Shqipëria po ndodhte. Me kalimin e viteve, ky qëndrim ka ndryshuar disi, por ka ende nevojë për politika më të mira dhe më shumë fonde nga shteti.
Shqipëria nuk i ka plotësuar detyrimet e saj për të parandaluar dhe goditur trafikimin e qenieve njerëzore. Autoritetet gjithashtu nuk kanë arritur të arrestojnë një numër të konsiderueshëm të personave të përfshirë në trafik.
Si i tillë, trafikimi si brenda ashtu edhe ndërkombëtarisht mbetet një çështje e madhe. Ekziston një mungesë e të dhënave të sakta për këtë çështje që do të thotë se është e vështirë të dish se sa i madh është problemi.
Brikena shpjegon se gratë dhe vajzat që ata kanë intervistuar, të cilat janë kthyer nga jashtë kanë folur për një numër të madh të shqiptarëve që trafikohen në të gjithë Evropën.
Që nga fillimet e saj në 1997, VATRA ka ndihmuar rreth 2464 gra dhe vajza që janë trafikuar. 80% trafikohen brenda dhe 20% të tjerët janë të kthyer nga Britania, Italia, Greqia, Suedia, Norvegjia dhe Hollanda.
Ata punojnë shumë jo vetëm për të rehabilituar viktimat, por për të shkuar në komunitete dhe për të edukuar gratë, vajzat, burrat, dhe djemtë.
