Kryeministri Edi Rama pohoi se qeveria e tij “të pamundurën” për të nxjerrë në dritë historinë e atyre që vuajtën gjatë komunizmit dhe vazhdojnë të vuajnë edhe sot.
Në një fjalim të jashtëzakonshëm të mbajtur sot në përurimin e një ekspozite të ish -dokumenteve të sigurimit të shtetit të quajtur “Sigurimi me fjalët e veta”, Rama tha:
“Të gjitha historitë e persekutimeve dhe torturave që vijnë nga diktatura, përtej vuajtjeve personale, janë histori vuajtjesh të ngulitura në ndërgjegjen shoqërore. Në atë të brezave të tjerë, në ata që kanë lindur gjatë periudhës komuniste, por ishin në gjendje të ndërtonin një jetë tjetër, dhe në ata që kanë lindur në periudhën post-komuniste dhe për të cilët komunizmi është një histori e mësuar nga librat ose të moshuarit, por jo një fakt i jetës. ”
Ai shtoi: “Ne jemi përpjekur të bëjmë të pamundurën, megjithëse sigurisht që nuk është kurrë e mjaftueshme, për ta nxjerrë në dritë këtë histori.”
Rama tha gjithashtu se ndërsa shumë çështje të kohës janë ende të pazgjidhura, Shqipëria “ka arritur të vendosë disa standarde për të kaluarën … u ka dhënë shumë njerëzve mundësinë për të hapur dyert dhe për të eksploruar histori ende për t’u zbuluar”.
Ai pohoi se Shqipëria, nën sundimin e tij, është një nga vendet e pakta që ndërmerr hapa për të hedhur dritë mbi faktet dhe dokumentet që lidhen me persekutimin e njerëzve.
Rama vuri në dukje gjithashtu se në vitin 2018, qeveria nënshkroi një marrëveshje bashkëpunimi me Komisionin Ndërkombëtar për Personat e Zhdukur. I njëjti Komision kritikoi Shqipërinë në një raport të vitit 2021 për dështimin në gjetjen e personave të zhdukur dhe për pagimin e dëmshpërblimit ndaj tyre.
Kryeministri Rama pretendoi se qasja dhe vullneti i qeverisë së tij ishte i mjaftueshëm për të “nxjerrë dritë në të gjitha pjesët e errëta të ndërgjegjes sonë historike”. Ai shtoi se ishte e rëndësishme gjetja e eshtrave të atyre që ende vazhdojnë të zhdukur, por nuk tha se si do të arrihet ky synim.
Gjatë fjalës së tij, Rama pohoi se “të gjithë ata që vuajtën në ferrin e burgjeve komuniste dhe janë ende gjallë, i kemi paguar plotësisht me kompensim”. Ai shtoi se ata do të punojnë për të gjetur një zgjidhje për sigurimin e pensioneve për ata që detyrohen të angazhohen në punë manuale në miniera dhe punë të ngjashme, të cilët aktualisht nuk përfitojnë asgjë.
Ai pastaj tha se “në lidhje me të gjithë ata që vuajtën personalisht në burgjet komuniste, ne e kemi shlyer borxhin moral”.
Gjithashtu, përmendi edhe ata që ishin zhdukur dhe ekzekutuar mes fillimit të vitit 1944 dhe fundit të regjimit. Rama nuk mori asnjë angazhim për gjetjen e tyre.
Realiteti është se 30 vjet nga rënia e komunizmit, ka ende mbi 6000 persona të zhdukur. Nuk ka asnjë memorial zyrtar për viktimat e komunizmit dhe asnjë ditë kombëtare të përkujtimit për dhjetëra mijëra të vdekur. Për më tepër, nuk ka asnjë falje zyrtare nga shteti. Në shkolla, shumë pak mësohet për regjimin dhe krimet e kryera, prandaj shumë të rinj kanë pak ide për atë që ka ndodhur. Për sa i përket kërkimit të të afërmve të zhdukur, përpjekjet e familjeve bllokohen nga prokurorët, të cilët refuzojnë të ndjekin çështjet.
Komisioni Ndërkombëtar për Personat e Zhdukur gjithashtu raportoi se rastet që ata kanë kërkuar hetim janë në pritje për më shumë se tre vjet, pa shpjegim nga prokurorët.
Jo vetëm kaq, por shumë persona që kanë punuar në sistemin e drejtësisë, zbatimit të ligjit dhe poste të tjera të larta gjatë regjimin komunist, të cilët gëzojnë pozita pushteti në politikë dhe të njëjtat institucione sot. Nuk ka pasur ndjekje penale për ata që janë përfshirë në shkelje të të drejtave të njeriut, vrasje, ekzekutime ose tortura gjatë komunizmit.
Po ashtu, qeveria i ka ndaluar Institutit për Studimin e Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit të studiojë krimet e komunizmit para nëntorit 1944. Kjo, pavarësisht faktit se ishte një periudhë me interes të madh dhe përfshinte konsolidimin e pushtetit të partisë komuniste në vend. Për më tepër, ka pasur një numër vrasjesh dhe ekzekutimesh që kanë ndodhur gjatë kësaj kohe.
Babai i Ramës, Kristaq Rama ishte ndër eksponentët komunist kryesor, i cili ka formosur urdhra për vrasjen e qytetarëve të ndryshëm, përfshirë poetin Havzi Nela. Në Parlament në vitin 2020, Rama deklaroi:
“Babai im ishte një komunist si shumë të tjerë, ata ishin në anën e duhur të historisë.”
