Shqipëria ka zbatuar nëntë nga dhjetë rekomandimet e paraqitura nga GRECO, organizmi për korrupsionin, pastrimin e parave dhe krimin financiar brenda Këshillit të Evropës.
Më parë, mediat shqiptare duke përfshirë dhe qeverinë pohuan se raporti tregonte se lufta kundër korrupsionit në vend ishte “e sofistikuar” dhe “e fuqishme” dhe se Shqipëria ishte gati të hapte bisedimet e pranimit me BE. Në fakt, raporti nuk thotë asgjë të këtij lloji dhe fjalët më sipër nuk përmenden as në tekst.
Shtojca në Raportin e Dytë të Pajtueshmërisë vlerëson masat e marra nga autoritetet shqiptare për zbatimin e rekomandimeve të lëshuara në Raportin e Vlerësimit të Raundit të Katërt. GRECO arriti në përfundimin se Shqipëria ka “zbatuar në mënyrë të kënaqshme ose ka trajtuar në një mënyrë të kënaqshme, nëntë nga dhjetë rekomandimet në Raportin e Vlerësimit të Raundit të Katërt”. Rekomandimi i mbetur është zbatuar pjesërisht.
GRECO vuri në dukje se një “reformë e gjerë në drejtësi është duke u zhvilluar” si procesi i vetingut. Këshilli i Lartë Gjyqësor dhe Këshilli i Lartë i Prokurorisë janë funksionalë dhe funksionimi i administratës gjyqësore nuk është më në kompetencë të Ministrisë së Drejtësisë. Ata pretendojnë se ligjet e reja kanë kufizuar politizimin procesit të emërimit të gjyqtarëve të Gjykatës së Lartë, duke ja lënë në dorë vetëm KLGJ-së. Raporti shprehet se fakti që gjykata ende nuk është funksionale, minon të gjithë sistemin gjyqësor.
Ata thanë se vlerësimi i kualifikimeve profesionale dhe vlerësimi i integritetit të kandidatëve duhet të jenë dy procese të ndara. GRECO inkurajon autoritetet të sigurojnë përfundimin e shpejtë të procesit të reformës dhe zbatimin efektiv të reformës në drejtësi në mënyrë që të forcojnë luftën kundër korrupsionit në gjyqësor.
Raporti vlerëson gjithashtu miratimin e Kodit të Sjelljes për deputetët si dhe nevojën për të deklaruar konflikte interesi. Për më tepër, ata vunë në dukje procesin për të siguruar që kontaktet me palët e treta gjatë procesit ligjvënës të raportohen dhe monitorohen. Ata inkurajuan Parliamentin të vazhdonte përpjekjet për kontrollin e deklaratave të pasurisë, etikës dhe konfliktit të interesit.
Rekomandimet e plota të GRECO:
Për të detajuar më tej kriteret për vlerësimin e cilësive etike të një prokurori, në veçanti duke siguruar që kriteret të jenë objektive dhe transparente;
- Për të siguruar mbrojtje nga ndërhyrjet arbitrare në administrimin e drejtësisë, shtrirja e të drejtës së Ministrisë së Drejtësisë për të shqyrtuar funksionimin e shërbimeve gjyqësore dhe administratën gjyqësore, siç parashikohet në nenin 31 të ligjit “Për organizimin dhe funksionimin e Lartë Këshilli i Drejtësisë ”të përcaktohet qartë; dhe që ii) kryetarëve të gjykatave përkatëse, përfshirë Kryetarin e Gjykatës së Lartë, të kenë të drejtën për të filluar procedime disiplinore kundër gjyqtarëve;
- Për të siguruar që “Komiteti i Etikës, verifikimit të mandatit dhe zhvillimit të vazhdueshëm profesional” në Konferencën Kombëtare Gjyqësore përmbush mandatin e tij dhe siguron, në një mënyrë proaktive, zbatimin e rregullave etike; dhe që ii) udhëzime, këshillime dhe trajnime të detyrueshme gjatë shërbimit t’u ofrohen gjyqtarëve mbi etikën, konfliktin e interesit dhe parandalimin e korrupsionit brenda radhëve të tyre.
- Të krijohet një mekanizëm për njoftimin “rast pas rasti” të konfliktit të interesit nga anëtarët e parlamentit të vendoset brenda parlamentit dhe që funksionimi i këtij mekanizmi t’i nënshtrohet monitorimit.
- Që Kodi i Sjelljes për deputetët, i parashikuar nga Rregullorja e Parlamentit, të përpunohet dhe zbatohet si duhet; dhe ii) trajnimi, udhëzimi dhe këshillimi tu vihen në dispozicion deputetëve për çështje të tilla si forma, mënyra dhe fusha e kontakteve të lejueshme me grupe interesi dhe lobistësh, zbulimi i konflikteve ad hoc të interesit, etika dhe parandalimi i korrupsionit brenda radhëve të tyre.
Autoritetet shqiptare kanë zbatuar vetëm pjesërisht rekomandimet e mëposhtëm:
- Garantimin që zgjedhja dhe emërimi i gjyqtarëve të Gjykatës së Lartë të bëhet transparente dhe që mendimi i gjyqësorit (p.sh. vetë Këshilli i Lartë Gjyqësor) të kërkohet në ato procese; dhe ii) vlerësimi periodik i performancës profesionale dhe etike të një gjyqtari të kryhet në kohën e duhur dhe kriteret për vlerësimin e sjelljes etike të gjyqtarit të jenë objektive dhe transparente, duke marrë parasysh parimin e pavarësisë gjyqësore .
Në nëntor të 2019, Exit intervistoi Drejtori Ekzekutiv të GRECO, Gianluca Esposito i cili pohoi se nuk mund të ketë një luftë të vërtetë dhe efektive kundër korrupsionit pa një gjyqësor efektiv.
“Qeveria po shkon në drejtimin e duhur, por më e rëndësishmja – dhe unë po insistoj këtu- reformat janë të mira vetëm nëse ato zbatohen në mënyrë efektive dhe të duhur,” tha ai.
“Nuk është e mjaftueshme të krijosh një institucion apo organ të ri për të luftuar korrupsionin ose krimin; ata në të vërtetë duhet të kryejnë detyrat që i janë caktuar,”shtoi ai
