Gjatë dy javëve të fundit u formuan Këshilli i Lartë Gjyqësor (KLGJ) dhe Këshilli i Lartë i Prokurorisë (KLP), dy hapa të mëdhenj në reformën tashmë në zbatim të drejtësisë.
Megjithëse kam sqaruar më parë se formimi i të dy institucioneve, pa mbaruar plotësisht vetingu i anëtëarëve të tyre, minon plotësisht qëllimin e reformës së drejtësisë duke u dhënë pushtet individëve që mund të jenë të papërshtatshëm për atë pozicion, le t’i hedhin një sy hapave të radhës, duke supozuar që KLP dhe KLGj do të mbeten funksionale.
Emërimet, Transferet dhe Shkarkimet
Para së gjithash, KLGJ dhe KLP do të jenë përgjegjëse për emërimin, transferet dhe shkarkimet e magjistratëve në sistemin gjyqësor.
Deri tani, Kryeprokuroria e Përkohshme Arta Marku ka ushtruar këto funksione në kundërshtim me ligjin dhe do të jetë detyrë e KLP-së që të sigurohet tani më që të gjitha proceset hetimore të zyrtarëve të lartë të minuara nga Marku, përfshi hetimet për kryebashkiakun e Durrësit Dako dhe ish-Ministrin i Brendshëm Saimir Tahiri, të vijojnë sërish, tashmë nga prokurorët i përshtatshëm.
Gjithashtu në sistemin gjyqësor, emërimet e reja do të duhet të zhbllokojnë sa më shpejt mijëra çështje të mbetura pezull si pasojë e paralizimit të sistemit të drejtësisë.
Prokurori i Përgjithshëm
Tani që KLP është formuar, Kryeprokurorja e Përkohshme Arta Marku ka humbur shumicën e kompetencave që ushtroi që nga emërimi i saj i dyshimtë nga shumica socialiste.
Sipas Kushtetutës, KLP propozon dhe rendit tre kandidatë që plotësojnë kushtet e parashikuara për Prokuror të Përgjithshëm. Më pas Parlamenti zgjedh Prokurorin e ri të Përgjithshëm me një shumicë prej tre të pestat e votave (84 vota), për një mandat shtatëvjeçar. Nëse Parlamenti nuk arrin të zgjedhë një kandidat me 84 vota, kandidati i renditur i pari nga KLP-ja do të zgjidhet automatikisht Kryeprokuror.
Gjykata e Lartë
Përmes vetingut, Gjykata e Lartë humbi 5 nga 9 gjyqtarët e saj, ndërsa për 2 prej atyre që kanë mbetur ende në detyrë, përfshirë dhe kreun e Gjykatës së Lartë Xhezair Zaganjori, pritet ende vendimi final i Kolegjit të Posaçëm të Apelimit. Ndërkohë, Gjykata e Lartë ka grumbulluar një numër të mbetur prej më shumë se 24 mijë dosje, duke e lënë në ngerç drejtësinë.
Me formimin e KLGj-së, tani do të jetë e mundur të fillojnë procedurat për të emëruar gjyqtarët që kanë kaluar vetingun në vendet bosh të Gjykatës së Lartë.
Prokuroria Speciale (SPAK) dhe Byroja Kombëtare e Hetimeve (BKH)
Shpresa për dekriminalizimin e politikës dhe luftën kundër krimit të organizuar është varur kryesisht tek Prokuroria Speciale (SPAK) dhe Byroja Kombëtare e Hetimit (BKH), e cila do të varet nga SPAK. Këto dy institucione do të hetojnë në mënyrë specifike korrupsionin, krimet e organizuara dhe krimet e kryera nga zyrtarët e lartë qeveritarë, përfshirë Presidentin, Kryeministri dhe deputetët.
SPAK do të përbëhet nga të paktën 10 prokurorë të emëruar nga KLP-ja për një mandat 9-vjeçar dhe është formalisht i pavarur nga Prokuroria e Përgjithshme. BKH është një degë e policisë gjyqësore që bie nën juridiksionin e SPAK-ut, thënë ndryshe është një forcë policore e pavarur nga Ministria e Brendshme.
Çështjet gjyqësore të paraqitura nga SPAK do të trajtohen në Gjykatat e reja kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar.
Pritet që hetimet për ish-ministrin Tahiri, kryebashkiakun Dako dhe politikanë të tjerë të transferohen nën juridiksionin e SPAK-ut.
Shkolla e Magjistraturës
Formimi i KLP-së dhe KLGj-së do të zgjidhë bllokimin aktual të Shkollës së Magjistraturës. KLP dhe KLGj përcaktojnë kuotën e studentëve të lejuar për të hyrë në shkollë dhe emërojnë të sapodiplomuarit në poste brenda sistemit të drejtësisë. Në prill, drejtori i shkollës Sokol Sadushi dukej i shqetësuar për faktin se nuk mund të pranoheshin studentë për vitin akademik 2018-19, dhe se të diplomuarit do të mbeteshin pa punë.
Ligji për magjistratët e rinj, propozuar nga shumica socialiste, që i jepte të drejtën Këshillit të Lartë të Drejtësisë dhe Prokurorit të Përgjithshëm të Përkohshëm, të emërojnë gjyqtarët e prokurorët e rinj të dalë nga Shkolla e Magjistraturës, nuk u miratua dot në parlament. Në nëntor, disa prej magjistratëve të tinj të sapodiplomuar ngritën padi kundër Prokurores të Përgjithshëm Arta Marku, Presidentit Ilir Meta dhe Kryeministrit Edi Rama pasi ata dështuan t’i emërojnë ata në sistemin e drejtësisë.
Tani që KLP dhe KLGj janë formuar, mund të vendoset dhe për numrin e studentëve që do të pranohen në Shkollën e Magjistraturës, ashtu si dhe duhet të fillojnë emërimet e magjistratëve të diplomuar.
